Osteoporoza – nowoczesne rozumienie i wyzwania terapeutyczne

Zalecenia dotyczące częstotliwości ćwiczeń, zarówno oporowych, jak i aerobowych, dla osób z osteoporozą powinny być dostosowane indywidualnie, z uwzględnieniem stanu zdrowia, kondycji fizycznej i preferencji pacjenta. Niemniej jednak istnieją pewne ogólne wytyczne, które mogą być przydatne jako punkt wyjścia:

1. Trening oporowy

W przypadku treningu siłowego i oporowego zaleca się przeprowadzanie ćwiczeń przynajmniej 2-3 razy w tygodniu. Taka częstotliwość pozwala na zachowanie odpowiedniego czasu regeneracji między sesjami i jest zgodna z wytycznymi wielu organizacji zdrowotnych. Ćwiczenia oporowe powinny obejmować główne grupy mięśniowe.

2. Trening aerobowy

Ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie, bieganie, jazda na rowerze czy pływanie, są zwykle zalecane do wykonywania częściej, nawet codziennie, zależnie od intensywności i tolerancji pacjenta. Częstotliwość może być w zakresie od 3 do 5 razy w tygodniu.

Jako uzupełnienie ćwiczeń oporowych i aerobowych zaleca się także ćwiczenia na równowagę i koordynację. Ćwiczenia mające na celu poprawę równowagi, stabilności posturalnej i koordynacji ruchowej mogą skutecznie zmniejszać ryzyko upadków i związanych z nimi złamań, szczególnie u osób starszych. Taki model może być najbardziej korzystny dla pacjentów z osteoporozą, oferując zrównoważony rozwój siły, wytrzymałości oraz poprawę zdrowia kości i ogólnej kondycji fizycznej. Zawsze warto podkreślić, że zalecenia dotyczące treningu powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. Dlatego też konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą przed rozpoczęciem programu ćwiczeń jest kluczowa.

W przebiegu leczenia osteoporozy oraz jej objawów warto wdrożyć odpowiednio dozowaną i zaplanowaną fizykoterapię. Najczęściej stosowana jest jonoforeza 1-2% roztworem chlorku sodu, który może wspomagać namnażanie się nowych komórek kostnych i/lub spowalniać szybkość ich degradacji. Dodatkowo magnetoterapia i peloidoterapia przez swój endogenny wpływ na hormony mogą wspomagać proces leczenia w przebiegu osteoporozy. Fizykoterapia ma również zastosowanie podczas redukcji skutków osteoporozy, takich jak wzmożone napięcie mięśniowe. Należy jednak pamiętać, że fizykoterapia może stanowić jedynie uzupełnienie terapii, a kluczem w całym procesie są aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta.

Warto zaznaczyć, że fizjoterapeuta edukuje pacjenta w zakresie bezpiecznego wykonywania ćwiczeń, codziennych czynności, takich jak podnoszenie przedmiotów czy poruszanie się w domu. Porady dotyczące eliminacji potencjalnych zagrożeń w otoczeniu, takich jak poślizgowe dywany czy słabo oświetlone schody, również są niezmiernie ważne.

Dla pacjentów, którzy doznali złamania, odpowiednio zaplanowana i prowadzona rehabilitacja jest absolutną koniecznością. Ma ona na celu: zmniejszenie dolegliwości bólowych, przywrócenie funkcji, zwiększenie zakresu ruchu i poprawę siły mięśniowej.

Współpraca z fizjoterapeutą, w połączeniu z farmakoterapią i odpowiednimi zmianami w stylu życia, stanowi kompleksowe podejście do zarządzania osteoporozą.

Piśmiennictwo

1. Sözen T., Özışık L., Başaran N.Ç.: An overview and management of osteoporosis. „Eur J Rheumatol”, 2017, 4, 1, 46-56.
2. International Osteoporosis Foundation (IOF). Facts and Statistics. http://www.iofbonehealth.org/facts-statistics.
3. Porter J.L., Varacallo M.: Osteoporosis. [In:] StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, August 4, 2023.
4. Głuszko P., Sewerynek E., Misiorowski W. et al.: Guidelines for the diagnosis and management of osteoporosis in Poland. „Endokrynol Pol”, 2023, 74, 1, 5-15.
5. Narodowy Fundusz Zdrowia. NFZ o Zdrowiu: Osteoporoza. Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia, Departament Analiz i Strategii, Warszawa 2019.
6. Varacallo M.A., Fox E.J.: Osteoporosis and its complications. „Med Clin North Am”, 2014, 98, 4, 817.
7. Kling J.M., Clarke B.L., Sandhu N.P.: Osteoporosis prevention, screening, and treatment: a review. „J Womens Health (Larchmt)”, 2014, 23, 7, 563-572.
8. Aibar-Almazán A., Voltes-Martínez A., Castellote-Caballero Y., Afanador-Restrepo D.F., Carcelén-Fraile M.D.C., López-Ruiz E.: Current Status of the Diagnosis and Management of Osteoporosis. „Int J Mol Sci”, 2022, 23, 16, 9465.
9. Siris E.S., Adler R., Bilezikian J. et al.: The clinical diagnosis of osteoporosis: a position statement from the National Bone Health Alliance Working Group. „Osteoporos Int”, 2014, 25, 5, 1439-43.
10. LeBoff M.S., Greenspan S.L., Insogna K.L. et al.: The clinician’s guide to prevention and treatment of osteoporosis. „Osteoporos Int”, 2022, 33, 10, 2049-2102.
11. Ayers C., Kansagara D., Lazur B., Fu R., Kwon A., Harrod C.: Effectiveness and Safety of Treatments to Prevent Fractures in People With Low Bone Mass or Primary Osteoporosis: A Living Systematic Review and Network Meta-analysis for the American College of Physicians. „Ann Intern Med”, 2023, 176, 2, 182-195.
12. Avin K.G., Nithman R.W., Osborne R., Betz S.R., Lindsey C., Hartley G.W.: Essential Components of Physical Therapist Management of Patients With Osteoporosis: A Delphi Study. „J Geriatr Phys Ther”, 2022, 45, 2, 120-6.
13. Linhares D.G., Borba-Pinheiro C.J., Castro J.B.P. et al.: Effects of Multicomponent Exercise Training on the Health of Older Women with Osteoporosis: A Systematic Review and Meta-Analysis. „Int J Environ Res Public Health”, 2022, 19, 21, 14195.
14. Chwieśko Z., Chwieśko S., Sierakowski S. et al.: Fizjoterapia i balneoterapia w leczeniu rehabilitacyjnym osteoporozy. „Nowa Medycyna”, 2004, 4.

mgr Marta Zamarlik ²
mgr Kamil Bressler ²
mgr Anita Kubasik ³
mgr Kamila Kluczniok ^{1, 2}
mgr Natalia Kędra ^1,2
mgr Radosław Skowronek ^{1, 2}
dr Wojciech Kubasik ^{1, 2
1} Akademia Wychowania Fizycznego
im. Jerzego Kukuczki w Katowicach
² Galen Rehabilitacja
Bieruń
³ Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Wydział Farmaceutyczny
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu

Galeria