Rehabilitacja w geriatrii – problemy i wyzwania w codziennej praktyce

Starzenie się społeczeństwa, sedenteryjny tryb życia przekładający się na ograniczenia sprawności funkcjonalnej, powszechna wśród seniorów polipragmazja czy w końcu obserwowany znaczący wzrost zachorowań na choroby neurodegeneracyjne mózgu w 8. dekadzie życia – to tylko wybrane problemy i wyzwania stojące przed współczesną rehabilitacją. Wyzwania tym większe, że już ponad 50% osób trafiających na rehabilitację ambulatoryjną to pacjenci w starszym wieku, a zaledwie 10% osób starszych twierdzi, iż w wolnym czasie angażuje się w regularną aktywność fizyczną. 

Rehabilitacja w geriatrii powinna cechować się interdyscyplinarnym podejściem do podejmowania klinicznych decyzji odnośnie leczenia, usprawniania i opieki nad indywidualnym pacjentem w starszym wieku. Proces rehabilitacji powinien opierać się m.in. na trzech odrębnych, ale tak samo ważnych źródłach informacji:

1. najlepszych dowodach naukowych  w oparciu o EBM (EBM – Evidence-Based Medicine),
2. doświadczeniu klinicznym zespołu terapeutycznego w oparciu o EBP (EBP – Evidence-Based Practice),
3. priorytetach pacjenta i jego motywacji.

Kompetentny zespół terapeutyczny pracujący z osobą starszą musi mieć dobrą znajomość współczesnej literatury naukowej i potrafić ją zinterpretować oraz zastosować uzyskaną wiedzę w odniesieniu do sytuacji indywidualnego pacjenta. Powinien również mieć doświadczenie kliniczne, by umiejętnie wykorzystać narzędzia badawcze (np. testy, skale itp.) potrzebne do rozpoznania, zinterpretowania wyników w odniesieniu do cech specyficznych dla stanu pacjenta i wieku, a następnie umiejętnie zastosować właściwe postępowanie w celu jak najlepszego rozwiązania problemu osoby starszej. Wszystko to musi się odbywać w porozumieniu z pacjentem, jeżeli są takie możliwości, by upewnić się, jakie są jego cele i preferencje, będące istotnym składnikiem opracowania planu postępowania rehabilitacyjnego. 

W miarę procesu starzenia seniorzy różnią się od siebie coraz bardziej. Osoby starsze w tym samym wieku mogą mieć problemy z wykonaniem podstawowych czynności życia codziennego (BADL, Basic Activities of Daily Living) i być objęte opieką instytucjonalną lub brać udział w olimpiadach seniorów czy maratonach. Różnic nie można przypisywać jedynie wiekowi, stąd mogą one stanowić wyzwanie dla zespołu terapeutycznego odnośnie wyznaczania odpowiednich celów rehabilitacji i oczekiwań od osoby starszej. 

Narzędzia do oceny sprawności funkcjonalnej osób starszych są przydatne, by uniknąć niewłaściwego i stereotypowego podejścia oraz niedoceniania możliwości funkcjonalnych osoby starszej. Testy funkcjonalne, zwłaszcza takie, które mają zbadane wartości normatywne, mogą dostarczyć bardziej obiektywnego i powszechnie zrozumiałego opisu faktycznej sprawności w porównaniu do starszych osób w podobnym wieku i powinny służyć do oceny prawidłowości prowadzenia procesu rehabilitacji. Wiarygodne i odpowiednio dobrane testy, właściwe do oceny szerokiego zakresu umiejętności osób starszych, ułatwiają prowadzenie procesu rehabilitacji i dostarczają cennych informacji dla pacjentów i ich opiekunów lub rodzin oraz stanowią źródło ważnych informacji, do którego może się odwoływać każdy członek zespołu terapeutycznego. 

Doświadczenie kliniczne zespołu terapeutycznego jest jedną z przesłanek, na jakich powinien być oparty proces rehabilitacji w geriatrii. Z badań naukowych i obserwacji własnych wynika, że proces rehabilitacji prowadzony przez zespół terapeutyczny powinien opierać się na: pogłębionej wiedzy o stanie pacjenta (dokładne rozpoznanie, dotychczasowe leczenie, stosowana farmakoterapia), ocenie sprawności funkcjonalnej badanego pacjenta, ocenie jego zaangażowania w proces leczenia oraz prawidłowym modelu wnioskowania klinicznego. Te cztery elementy pokazują, jak przygotowany jest zespół terapeutyczny do prowadzenia trudnego procesu, jakim jest rehabilitacja w geriatrii. 

Priorytety i motywacja osoby starszej do udziału w procesie rehabilitacji są kolejnym źródłem informacji mającym znaczenie dla prawidłowej realizacji procesu leczenia i usprawniania osoby starszej. Dowody naukowe oraz specjalistyczna praktyczna wiedza zespołu terapeutycznego powinny łączyć się z priorytetami i motywacją pacjenta w celu podjęcia wspólnej decyzji odnośnie najważniejszych elementów interwencji terapeutycznej. 

Galeria