Słownik „Rehabilitacja sportowców”

Bark pływaka (zespół bolesnego barku pływaka) – wbrew pozorom nie dotyczy wyłącznie osób regularnie pływających, jednak w dużej mierze ma to związek właśnie z tą dyscypliną sportu. Przyczyną schorzenia jest wielokrotne powtarzanie ruchów przywiedzenia i rotacji wewnętrznej stawu ramiennego, co występuje zwykle podczas pływania stylem delfina bądź kraula.

Doping wydolnościowy – sztuczne podnoszenie wydolności fizycznej i psychicznej zawodnika metodami wykraczającymi poza normalny, naturalny trening. W praktyce granica między dopingiem i treningiem jest często bardzo trudna do ustalenia. Ogólnie za doping uważa się metody medyczne, potencjalnie szkodliwe dla zdrowia, które zostały oficjalnie zabronione.

Encefalopatia – ogólne określenie uszkodzenia mózgowia przez czynniki różnego pochodzenia. Uszkodzenia mózgowia człowieka prowadzą do różnego rodzaju zaburzeń zachowania, zwanych charakteropatiami. Przyczynami encefalopatii mogą być toksyny obecne w organizmie przy niewydolności wątroby lub nerek, trucizny, takie jak metale ciężkie (ołów, rtęć), alkohol etylowy i wiele innych. Opisywane są też encefalopatie zakaźne (wywoływane przez priony), czyli pasażowalne encefalopatie gąbczaste (TSE). Niektórzy rozpoznają encefalopatię w przypadku rozlanych zmian w zapisie EEG.

Endermologia – to masaż podciśnieniowy, wykonywany specjalistycznym urządzeniem oddziałującym na skórę i tkankę łączną. Endermologię stosuje się nie tylko w leczeniu urazów i kontuzji, ale również po to, by zmniejszyć napięcie mięśniowe w celu redukcji obrzęków i zastojów żylnych.

Kolagen – produkowane przez organizm białko, stanowiące około 30% wszystkich białek ludzkich, a jednocześnie będące jednym z głównych składników tkanki łącznej. Kolagen jest swoistym spoiwem, które łączy ze sobą komórki – jest on budulcem: skóry, kości, zębów, ścięgien, chrząstek, naczyń krwionośnych czy rogówek oka. Kolagen nie bez powodu nazywany jest białkiem młodości – substancja ta wspomaga między innymi: utrzymanie gładkości, elastyczności, dobrego napięcia i nawilżenia skóry, prawidłowe funkcjonowanie stawów bez dolegliwości bólowych, szybsze gojenie się ran oraz zrastanie złamanych kości, zachowanie elastyczności naczyń krwionośnych, co usprawnia krążenie krwi. Kolagen chroni również narządy wewnętrzne, takie jak nerki, żołądek czy wątroba, tworząc wokół nich warstwę zabezpieczającą. Odgrywa także istotną rolę w układzie immunologicznym, wspierając obronę organizmu przed drobnoustrojami, toksynami oraz komórkami rakowymi.

Kolano biegacza – ból przedziału przedniego kolana jest zlokalizowany z przodu, w okolicy rzepki. Zwykle występuje pod nazwą kolano biegacza, jest przypadłością uprawiających sport, zwłaszcza bieganie i skakanie.

Krwiak – lokalne nagromadzenie się krwi opuszczającej uszkodzone naczynia krwionośne, w podskórnych lub śródtkankowych zbiornikach w obrębie różnych struktur tkankowych, rozległy wylew krwi do tkanki.

Obrażenie – powstaje na skutek zmian ciśnienia atmosferycznego, niedoborów pokarmowych i uduszeń gwałtownych.

Protokół PRICE − każda z liter tego angielskiego akronimu odnosi się do konkretnej czynności: P jak protection, czyli ochrona – w praktyce oznacza zabezpieczenie kontuzjowanej części ciała przed dalszym uszkodzeniem. Do zabezpieczenia może posłużyć nam bandaż, orteza, taśma, szyna czy temblak. R jak rest, czyli odpoczynek – w praktyce oznacza natychmiastowe zaprzestanie aktywności fizycznej. I jak ice, czyli lód (schłodzenie) – bezpośrednio po urazie uszkodzoną część ciała należy poddać schładzaniu, które zadziała przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwobrzękowo. Do schłodzenia możemy użyć zwykłego lodu albo specjalnego żelowego kompresu, tzw. cold pack. Zimny okład należy przykładać kilka razy w ciągu dnia na nie dłużej niż 20 minut. C jak compression, czyli ucisk – to czynność, która ma zapobiec przede wszystkim obrzękowi kontuzjowanej części ciała. Do kompresji najlepiej wykorzystać bandaż elastyczny. Ucisk nie powinien być ani za duży (aby umożliwić swobodny przepływ krwi), ani zbyt mały. Bandażować należy z dołu do góry, w kierunku serca. E jak elevation, czyli uniesienie – w praktyce polega na uniesieniu kontuzjowanej kończyny na wysokość powyżej serca. Działając w ten sposób, usprawniamy krążenie i zapobiegamy opuchliźnie.

Przetrenowanie – przetrenowanie to stan, w którym dochodzi do przeforsowania organizmu w wyniku ćwiczeń fizycznych. Odpowiednio dobrany i stosowany trening nie powinien doprowadzić do takiego stanu, są jednak osoby, które ćwiczą zbyt intensywnie i nie zachowują odpowiednich przerw pomiędzy treningami, tak by pozwolić się organizmowi (mięśniom) zregenerować. Dochodzi wówczas do przetrenowania, co objawia się ogólnym zmęczeniem, osłabieniem i bólem mięśni oraz stawów.

Pułap tlenowy (VO₂ max) – zdolność pochłaniania tlenu przez organizm. Jest to jeden z najpopularniejszych wskaźników wydolności fizycznej, szczególnie wydolności tlenowej. Często ciężkość (intensywność) wysiłku określa się w procentach VO₂ max.

Sporty ekstremalne – w potocznym rozumieniu sporty, których uprawianie wiąże się z większym ryzykiem niż w innych dyscyplinach. Zazwyczaj wymagają ponadprzeciętnych zdolności fizycznych lub psychicznych oraz odpowiedniego przygotowania. Według definicji Słownika języka polskiego są to sporty uprawiane w trudnych warunkach.

Stłuczenie – jest to zamknięte uszkodzenie wewnętrznej struktury tkanki powstałe w wyniku urazu mechanicznego, polegające na zgnieceniu komórek, rozerwaniu włókien substancji międzykomórkowej, uszkodzeniu naczyń i nerwów. Stłuczona tkanka jest niezdolna do pełnienia swojej funkcji. Objawy zależą od funkcji uszkodzonej tkanki.

Torowanie nerwowo-mięśniowe – terapia ukierunkowana na odzyskanie utraconych funkcji, również funkcji lokomocyjnej. Praca z pacjentem jest dostosowana do jego aktualnych możliwości, a terapeuta stara się maksymalnie wykorzystać ukryte rezerwy do wzmacniania uszkodzonych obszarów.

Ucho zapaśnika, inaczej ucho kalafiorowate – nabyte zniekształcenie małżowiny usznej powstałe w wyniku następstw urazu mechanicznego ucha zewnętrznego. Najczęstszą przyczyną jest tępy uraz małżowiny usznej powstały podczas uprawiania sportów kontaktowych.

Uraz – jest to czynnik zewnętrzny, fizyczny lub chemiczny, działający gwałtownie na tkanki organizmu i niszczący je (oparzenie termiczne lub chemiczne), przerywający ich ciągłość (zranienie, złamanie), jak również powtarzające się, sumujące działanie takich czynników o mniejszym natężeniu – uszczerbek na zdrowiu i szkoda na zdrowiu są terminami równoznacznymi.

Uszkodzenie ciała i obrażenie ciała – terminy równoznaczne, jest to zmiana anatomiczna (naruszenie anatomicznej ciągłości powłok lub narządów ciała), która powstaje w wyniku działania na ciało człowieka urazu energii kinetycznej, cieplnej, chemicznej, elektrycznej lub postrzału.

Zwichnięcie – zwichnięcie to trwała lub chwilowa utrata kontaktu powierzchni stawowych z rozerwaniem torebki i więzadeł stawowych. Rodzaj zwichnięcia określa kierunek przemieszczenia obwodowego końca stawu.

Zwichnięcie patologiczne – uszkodzenie powstające jako efekt określonych procesów zapalnych o charakterze ostrym lub przewlekłym, chorób nowotworowych w różnych stadiach.

Zwichnięcie powikłane – przemieszczające się nasady kostne uszkadzają sąsiadujące struktury: ścięgna, mięśnie, naczynia lub nerwy.

Zwichnięcie wrodzone – uraz powstały w wyniku zaburzeń rozwojowych; wyróżniają je: przemieszczenie powierzchni stawowych, nieprzerwana struktura torebki stawowej, długotrwały proces powstawania urazu.