Wibroterapia kardiologiczna może wspierać rehabilitację i fizjoprofilaktykę zaburzeń sercowo-naczyniowych

Wibroterapia umożliwia prowadzenie zabiegów samodzielnie lub przy częściowym udziale fizjoterapeuty. Dzięki stymulowaniu rozszerzania naczyń i wzrostu przepływu krwi, wibroterapia ma duży potencjał profilaktyczny oraz rehabilitacyjny w kardiologii, na co wskazują coraz liczniejsze publikacje naukowe.

Słowa kluczowe: wibroterapia, wibracje całego ciała, rehabilitacja, śródbłonek, układ krwionośny

Wibroterapia – wprowadzenie

We współczesnej fizykoterapii szczególnego znaczenia nabierają metody rehabilitacyjne i profilaktyczne mogące być w pełni lub częściowo samodzielnie wykonywane przez pacjentów. Jest to z jednej strony podyktowane pandemią COVID-19 i koniecznością izolowania pacjentów oraz zmniejszania ekspozycji personelu medycznego na kontakt z chorobą, z drugiej – niewystarczającą liczbą świadczeń fizjoterapeutycznych dla rosnących potrzeb zabiegowych. Obok innych technik znacząco wyróżnia się tutaj wibroterapia, która może przynosić doskonałe efekty terapeutyczne, zarówno w połączeniu z tradycyjną fizjoterapią, jak i samodzielnie. Terapeutyczne wibracje mogą być podawane w manualnym masażu wibracyjnym bądź generowane przez urządzenia medyczne. Podstawowe parametry wibracji terapeutycznych są opisywane przez:

• (I) czas: kilka do kilkudziesięciu minut dozowania;
• (II) częstotliwość: do ok. 50 Hz w przypadku wibracji ogólnoustrojowych, a nawet krótkotrwałe 300-500 Hz w przypadku wibracji lokalnych
• oraz (III) amplitudę: 0,01 do kilku mm (1, 2).

Zastosowań wibroterapii jest wiele, ponieważ może ona wpływać na organizm zarówno kompleksowo przez poprawianie krążenia krwi (3, 4) i limfy (5, 6), pobudzanie układu nerwowo-mięśniowego, w tym czucia głębokiego (7-10), jak i miejscowo, skupiając się np. na terapii bólu (11, 12) czy spastyczności (13, 14). Wibroterapia sprawdza się nie tylko w terapii/rehabilitacji wielu schorzeń, ale także w profilaktyce (15) czy w zwiększaniu wydolności sportowej (16).

Z racji przynoszenia podobnych efektów, stosowanie terapeutycznych wibracji porównywane jest do ćwiczeń fizycznych o umiarkowanej intensywności (17, 18). Obserwuje się m.in. korzystny wpływ wibracji na: kościec (19, 20), układ nerwowo-mięśniowy (15), funkcje kognitywne (21), a co najważniejsze z punktu widzenia tego artykułu – wibroterapia pozytywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy. Wielu autorów zwraca uwagę na to, że w celu rozwijania i utrzymywania sprawności krążeniowo-oddechowej (aby poprawić stan funkcjonalny, wydolność fizyczną, niezależność i jakość życia), niezbędna jest dbałość o aktywność fizyczną (22-24). Wibroterapia, zastępując aktywność fizyczną, może stanowić doskonałą alternatywę dla osób osłabionych i niezdolnych do ćwiczeń aktywnych po ciężkich chorobach sercowo-naczyniowych, pomagając w powrocie do zdrowia, ale również działając profilaktycznie. Dla potrzeb niniejszego artykułu wibroterapia w zaburzeniach sercowo-naczyniowych będzie określana jako kardiologiczna.

Wibroterapia kardiologiczna

Wibroterapia w kardiologii zaczyna dopiero pojawiać się w klinice i nie jest powszechnie stosowana. Dzieje się tak mimo rosnącej liczby publikacji naukowych pokazujących jej potencjał terapeutyczny, a przy tym bezpieczeństwo stosowania, jak czynią Lin i wsp. w publikacji z 2021 r., testujący wpływ różnych amplitud wibracji na stres sercowo-naczyniowy (25).

Wibracje pobudzają śródbłonek do wydzielania tlenku azotu

Kluczowe w terapeutycznym oddziaływaniu wibracji na układ krążenia jest stymulowanie poszerzania małych naczyń krwionośnych i wzrostu powrotu żylnego, czyli zwiększanie przepływu krwi, a co za tym idzie – lepsze utlenianie tkanek (3, 26-29). Mechanizm ten na poziomie molekularnym wiąże się z pobudzaniem przez wibracje śródbłonka naczyń krwionośnych do wydzielania tlenku azotu, gazowej cząsteczki sygnałowej powodującej rozluźnianie mięśni gładkich otaczających śródbłonek naczyń, co bezpośrednio prowadzi do rozszerzania naczyń oraz zwiększania przepływu (30, 31). Potwierdzają to również badania nad wpływem wibracji na wskaźnik RH-PAT, który odzwierciedla zależne od tlenku azotu rozszerzanie naczyń krwionośnych (32).

Wibracje w chorobach sercowo-naczyniowych

Komórki śródbłonka odgrywają znaczącą rolę w utrzymaniu właściwego napięcia naczyń, jak i płynności/krzepliwości krwi. Zaburzenia funkcji śródbłonka, wynikające choćby ze starzenia się, mogą prowadzić do chorób kardiologicznych (33). Co ciekawe, Aoyama i wsp. (32) wykazali na próbie 20 starszych pacjentów z ustabilizowaną chorobą układu krążenia poprawę funkcji śródbłonka naczyń, m.in. na podstawie badań RH-PAT, po zastosowaniu ćwiczeń oporowych wykonywanych na wibrującej platformie, wskazując ponadto na bezpieczeństwo stosowania terapeutycznych wibracji u starszych pacjentów kardiologicznych.

Z kolei badania na zwierzętach wykazały, że trening wibracyjny może potencjalnie zwiększać tolerancję serca na urazy niedokrwienne, wpływając na redukcję obszaru zawału (martwicy), arytmii oraz sprzyjając spontanicznej defibrylacji (34). Należy jednak za Garcią i wsp. (35) zauważyć, że w warunkach klinicznych kardioprotekcja w sytuacji przywracania krążenia po czasowym niedotlenieniu dawała dotąd negatywne rezultaty (36).

Ponadto długotrwały (8-tygodniowy) okres treningowy z wykorzystaniem wibracji (częstotliwość do 40 Hz) wzmacniał funkcje autonomiczne serca oraz poprawiał ciśnienie krwi u kobiet po menopauzie. Ciśnienie skurczowe spadało ze 139 do 131 mmHg, natomiast rozkurczowe z 80 do 71 mmHg (37).

W rozwoju chorób sercowo-naczyniowych ważną rolę może odgrywać stan sztywności tętnic (38), podobnie jak w zwiększaniu ryzyka udarów mózgu (39). Koutnik i wsp. wykazali, że wibracje (25 Hz; 2 mm), podane w zaledwie dwóch 20-min sesjach do kończyn dolnych pacjentów po udarze, zmniejszały ogólnoustrojową sztywność tętnic (40).