Osteoporoza – nowoczesne rozumienie i wyzwania terapeutyczne

Patofizjologia i etiologia osteoporozy

Etiologia i patogeneza osteoporozy są złożone i opierają się na wielu czynnikach. Osteoporoza jest chorobą metaboliczną kości, w której resorpcja dominuje nad formowaniem kości.

Kość jest dynamiczną tkanką, podlegającą ciągłemu procesowi przebudowy. Za homeostazę kości są odpowiedzialne dwa główne typy komórek: osteoblasty (tworzące kość) i osteoklasty (resorbujące kość). W osteoporozie dochodzi do zaburzenia tej homeostazy i zwiększenia aktywności osteoklastów, które zaczynają przeważać nad aktywnością osteoblastów. To prowadzi do nadmiernej resorpcji kości, co skutkuje utratą masy kostnej (6, 7).

Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju osteoporozy:

• Starzenie się: wpływa na zaburzenie równowagi, utratę stabilności i zwiększenie ryzyka upadku, a także złamań.
• Genetyka: osoby, których bliscy krewni cierpieli na osteoporozę, mają wyższe ryzyko zachorowania.
• Hormonalne zmiany związane z menopauzą: estrogeny odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia kości. W okresie menopauzy poziom estrogenów gwałtownie spada, co przyspiesza utratę masy kostnej. Niedobór testosteronu u mężczyzn również może prowadzić do utraty masy kostnej.
• Czynniki dietetyczne: dieta, w tym niedobór głównie wapnia i witaminy D₃, może zwiększać ryzyko osteoporozy. Wapń jest kluczowym składnikiem kości, a witamina D₃ pomaga w jego wchłanianiu z przewodu pokarmowego. Niektóre leki, takie jak kortykosteroidy, oraz choroby, takie jak nadczynność tarczycy, mogą przyspieszać utratę masy kostnej.
• Styl życia: nałogowe palenie tytoniu i nadmierne, regularne spożywanie alkoholu również są czynnikami zwiększającymi ryzyko choroby. Dodatkowo cukrzyca, jak i nadciśnienie tętnicze są schorzeniami, które także mogą wpływać na ryzyko jej rozwoju i złamań kostnych.

Diagnostyka

Densytometria – klucz do diagnozy osteoporozy

Dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) – absorpcjometria, nazywana również densytometrią (pomiar gęstości mineralnej kości), to złoty standard w diagnostyce osteoporozy. Wyniki DEXA są zwykle przedstawiane jako T-Score – porównuje gęstość mineralną kości badanej osoby do średniej gęstości kości młodej, zdrowej osoby tej samej płci. Wartość T-Score poniżej 2,5 jest kryterium diagnostycznym osteoporozy.

Choć metoda DXA pozostaje niezastąpiona w diagnostyce osteoporozy, coraz większy nacisk kładzie się na kompleksowe podejście do oceny ryzyka złamań. Nowoczesne narzędzia, takie jak FRAX (ang. Fracture Risk Assessment Tool), pozwalają oceniać ryzyko złamań na podstawie wielu czynników, nie tylko gęstości mineralnej kości. FRAX to algorytm stworzony przez WHO w celu oceny 10-letniego ryzyka złamania kości biodrowej oraz dowolnego większego złamania osteoporotycznego. FRAX bierze pod uwagę zarówno czynniki kliniczne, jak i wyniki densytometrii (gęstość mineralna kości). Do czynników klinicznych zaliczamy: wiek, płeć, masę ciała i wzrost, wcześniejsze złamania, złamania w rodzinie, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, przyjmowanie glikokortykoidów, reumatoidalne zapalenie stawów, inne schorzenia współistniejące.

Na podstawie wprowadzonych danych oraz wyników densytometrii kości biodrowej FRAX oblicza 10-letnie ryzyko złamania kości biodrowej oraz ryzyko dowolnego większego złamania osteoporotycznego. Wynik jest podawany w formie procentowej, pokazuje szanse wystąpienia złamania w ciągu najbliższych 10 lat (8, 9).

Najskuteczniejsze metody zapobiegające osteoporozie

Zapobieganie osteoporozie jest kluczowym elementem zachowania zdrowia kości przez całe życie. Istnieje wiele strategii, które mogą pomóc w minimalizacji ryzyka osteoporozy oraz powiązanych z nią złamań, i są to: dieta bogata w wapń i witaminę D₃, aktywność ruchowa, unikanie używek, leczenie współistniejących schorzeń, regularna diagnostyka, zmniejszenie ryzyka upadków poprzez zapewnienie bezpiecznego otoczenia w domu (eliminacja przeszkód, stosowanie antypoślizgowych dywaników oraz dobre oświetlenie) (10).

Zapobieganie osteoporozie to proces wymagający świadomości i zaangażowania przez całe życie. Poprzez właściwe odżywianie, aktywność fizyczną oraz monitorowanie zdrowia kości można znacznie zmniejszyć ryzyko osteoporozy i powiązanych z nią komplikacji.

>>> Polecamy: Upadki osób starszych – vademecum fizjoterapeuty <<<

Galeria