Postępowanie fizjoterapeutyczne po amputacji podudzia w zespole stopy cukrzycowej – opis przypadku

Rehabilitacja

Wprowadzono: leczenie usprawniające (2.08.2023 r., tj. 7 dni po amputacji): ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia czynne kończyn górnych i obręczy barkowej, ćwiczenia czynne kikuta – przed usprawnianiem (fot. 1-2) i po 2 miesiącach rehabilitacji (fot. 3-4) oraz stopniową pionizację chorej. Początkowo w łóżku chorego, potem na łóżku. Chora wymagała pomocy terapeuty podczas pionizacji siedzącej. We wczesnym okresie po amputacji kontakt był utrudniony, pacjentka nie współpracowała z terapeutą. Dla chorych po amputacji ważne jest uzyskanie wsparcia psychoterapeutycznego i motywacji do poprawy jakości życia tudzież samodzielności. W miarę postępów rehabilitacji chora samodzielnie utrzymywała stabilizację siedzącą na łóżku, którą codziennie wydłużano.

Tuż po amputacji istotne jest nauczenie pacjenta pozycji ułożeniowych (7). Po amputacji tkanki bardzo szybko skracają się z powodu bólu, unieruchomienia oraz utraty elastyczności. Wczesne wdrożenie leczenia rehabilitacyjnego może znacznie skrócić proces rehabilitacji i zapobiec przykurczom. Nierozplanowane przykurcze mogą utrudnić ustawienie protezy, uniemożliwić prawidłowy chód i wydłużyć leczenie usprawniające. Odpowiednie pozycje ułożeniowe (przeciwprzykurczowe) zwiększają odpływ płynów z tkanek, nie powodując obrzęków. Układanie się w pozycjach przeciwprzykurczowych, tak około 5 do 10 minut kilka razy dziennie, wskazane jest jak najwcześniej po operacjach i w miarę możliwości stopniowo należy je wydłużać. U pacjentów po amputacji na poziomie podudzia istnieje tendencja do powstawania przykurczy zgięciowych w stawie kolanowym. Dlatego u tych chorych prawidłową pozycją ułożeniową jest układanie kończyny amputowanej z wyprostowanym stawem kolanowym na krześle lub łóżku. Podczas wyprostu w stawie kolanowym u chorego można ułożyć wałek pod samym końcem kikuta, co wspomoże rozciąganie przykurczonych mięśni. Należy unikać ciągłego zgięcia w stawie kolanowym, a wałka nie należy trzymać bezpośrednio pod kolanem, gdyż takie ułożenie przyspieszy powstanie przykurczy zgięciowych w stawie kolanowym.

W przypadku korzystania z wózka inwalidzkiego znaczenie ma zastosowanie u chorego podpórki pod kikut, która utrzyma go w pozycji wyprostowanej, zapobiegając powstaniu przykurczy zgięciowych w kolanie. W skrajnej sytuacji można ustawić krzesło przed wózkiem, co umożliwi trzymanie nogi amputowanej z wyprostowanym kolanem.

Bardzo istotnym elementem w procesie leczenia usprawniającego jest hartowanie kikuta i przygotowanie do szybkiego zaprotezowania. Hartowanie kikuta to inaczej praca nad blizną po amputacji, wprowadzona po konsultacji z chirurgiem. U chorych we wczesnym etapie po operacji występuje nadwrażliwość skóry i tkanek miękkich. Hartowanie kikuta, czyli masowanie, rozcieranie skóry przy użyciu szorstkiego ręcznika, suchej rękawicy do mycia, szczotki czy nawet małej piłeczki z kolcami do masażu, przeciwdziała nadwrażliwości tej okolicy. Ważne znaczenie ma higiena nie tylko masowanej skóry, ale i używanych przedmiotów. W początkowym okresie po zagojeniu kikuta masowanie powierzchni skóry pobudzi krążenie powierzchowne, a także wpłynie na przyspieszenie złuszczania się naskórka na kikucie. W celu uwrażliwienia kikuta można stosować metodę zimno – ciepło pod prysznicem. Hartowanie kikuta zaczynamy od szczytu kikuta w kierunku do ciała, tj. od kierunku dystalnego do proksymalnego. Praca nad blizną to także natłuszczanie blizny, która ją uelastyczni, zmiękczy, poprawi jej kondycję, ale co ważne – przygotuje tkanki względem siebie w leju protezowym w trakcie chodzenia i obciążania protezy chorego.

W początkowym okresie po amputacji wskazane są ćwiczenia wzmacniające mięśnie kończyn górnych i tułowia. Ćwiczenia te pomogą przygotować chorego do jazdy na wózku inwalidzkim, do transferów między łóżkiem a wózkiem oraz do nauki chodzenia o kulach w późniejszym etapie. Wózek inwalidzki służy do indywidualnego transportu osób niepełnosprawnych po urazie rdzenia kręgowego, z porażeniem mózgowym oraz z różnymi uszkodzeniami kończyn dolnych, z chorobami nerwowo-mięśniowymi, po urazach mózgowo-
-czaszkowych czy pacjentów geriatrycznych. Jest również przeznaczony dla osób chcących aktywnie i komfortowo uczestniczyć w życiu codziennym. Przeciwwskazaniami do pozycji siedzącej są stany wymagające stabilizacji górnego odcinka kręgosłupa oraz głowy. Pacjenci z zaburzeniami psychicznymi nie powinni pozostawać w wózku bez opieki terapeuty lub opiekuna. Edukując chorego i przygotowując kikut do zaprotezowania, przy odpowiednio zaplanowanej rehabilitacji zapobiegamy asymetrii ciała, wzmacniamy siłę mięśniową, a tym samym zwiększamy zaufanie pacjenta we własne możliwości. Brak prowadzonej rehabilitacji u chorego skutkuje osłabieniem siły mięśniowej i spadkiem wydolności organizmu, ale, co najważniejsze, odsuwa w czasie możliwość zaopatrzenia ortopedycznego, tak istotnego do późniejszego funkcjonowania w życiu codziennym.

W dalszej części artykułu autorki przedstawiają kilka wybranych ćwiczeń fizycznych po amputacji kończyny dolnej.

Galeria

Zobacz więcej