Postępowanie fizjoterapeutyczne po operacyjnym usunięciu mnogich oponiaków wewnątrzkanałowych – opis przypadku

Oponiak to guz mózgu, który powstaje z komórek nabłonkowych pajęczynówki. U osób dorosłych oponiaki stanowią około 20% nowotworów mózgu. W większości przypadków oponiak stanowi nowotwór o łagodnym przebiegu. W artykule przedstawiono postępowanie fizjoterapeutyczne po operacyjnym usunięciu mnogich oponiaków wewnątrzkanałowych wraz z opisem przypadku 45-letniej pacjentki.

Słowa kluczowe: oponiak, operacja, postępowanie fizjoterapeutyczne

Specjaliści sądzą, że powstawanie oponiaków jest uwarunkowane genetycznie, a większe ryzyko powstania tego typu nowotworu mają osoby, które były w młodym wieku poddane ekspozycji na promieniowanie w okolicach czaszki. Statystyki pokazują, że oponiaki powstają częściej u kobiet, szczególnie tych, które przyjmowały hormony sterydowe (2). Oponiaki to grupa nowotworów, która rozwija się bardzo powoli, często nie dając objawów, a wykrycie ich jest zupełnie przypadkowe. Najczęstszym objawem jest wzrost ciśnienia śródczaszkowego, ale mogą także występować bóle głowy czy ataki padaczki. W zależności od lokalizacji, oponiaki mogą również powodować niedowłady, zaburzenia mowy oraz pamięci (3).

Oponiaki diagnozuje się za pomocą badań obrazowych. Najczęstszym badaniem jest tomografia komputerowa. Pomocne stają się również rezonans magnetyczny oraz badanie dna oka, które stwierdza powstanie tarczy zastoinowej. Pacjent może być również skierowany na badanie angiografii, które ma na celu ocenę ukrwienia nowotworu (1, 4). Większość zmian nowotworowych jest zlokalizowana wewnątrz czaszki bądź kanału kręgowego.

Oponiaki to najczęściej masy odgraniczone od tkanki mózgowej, mocno przytwierdzone do opony twardej. Zdarza się również, że tworzą nacieki na kości czaszki (1, 2). U pacjentów z oponiakami, które nie dają objawów, ocenia się stopień złośliwości nowotworu. Najczęściej są zalecane stała kontrola oraz leczenie objawowe. Pacjenci z zaawansowanym procesem nowotworowym lub z dużymi zaburzeniami, między innymi: chronicznymi bólami głowy czy zaburzeniami neurologicznymi, są poddawani zabiegom neurochirurgicznym, polegającym na usunięciu zmian nowotworowych. Działania te są jednak obarczone dużym ryzykiem powikłań (2).

Oponiaki kanału kręgowego – leczenie chirurgiczne

Oponiak to drugi najczęściej spotykany guz u osób dorosłych, w większości przypadków – około 90% – ma charakter łagodny. W odcinku piersiowym kanału kręgowego jest najczęściej umiejscowiony bocznie, zaś w odcinku szyjnym w części przedniej. Ze względu na swoje ukrwienie oponiaki ulegają homogennemu wzmocnieniu, w okolicznych tkankach przebudowie ulega zaś opona twarda. Powstała struktura powoduje ucisk i przemieszczenie rdzenia kręgowego (1, 2). Zasady ogólne leczenia oponiaków są identyczne bez względu na umiejscowienie. Najlepsze rokowania dotyczą pacjentów z całkowitą resekcją struktur nowotworowych (5). Chirurgiczne leczenie oponiaków polega na zastosowaniu metody radiochirurgii stereotaktycznej. Podczas zabiegu zmiana nowotworowa zostaje wycięta za pomocą noża gamma. Jest to alternatywa dla standardowego leczenia neurochirurgicznego, a ponadto nieinwazyjna metoda leczenia oponiaków. Metodę radiochirurgii stereotaktycznej stosuje się do zabiegów na tkance mózgowej oraz górnych częściach kręgosłupa od czwartego kręgu szyjnego. Trwa od 20 minut do 2 godzin, a ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych jest zminimalizowane. Natomiast klasyczny zabieg neurochirurgiczny zajmuje od kilku do kilkunastu godzin, niesie ze sobą duże ryzyko wystąpienia powikłań, a powrót pacjenta do sprawności trwa zdecydowanie dłużej. Neurochirurg dąży do resekcji guza w całości, ale jeżeli usunięcie guza może prowadzić do ograniczenia sprawności pacjenta, zmiana nowotworowa jest usuwana częściowo. Zdarza się, że zabieg jest poprzedzony embolizacją – zamknięciem światła naczyń zaopatrujących nowotwór (7).

Postępowanie fizjoterapeutyczne jest bardzo ważnym aspektem u osób, które przeszły operację usunięcia guza. Proces usprawniania powinien mieć na celu powrót w jak największym stopniu funkcji motorycznych. Program rehabilitacji pacjenta pooperacyjnego powinien uwzględniać pracę zespołu interdyscyplinarnego (3).