Postępowanie fizjoterapeutyczne w zapaleniu nadkłykcia bocznego kości ramiennej z uwzględnieniem diagnostyki i poszczególnych metod leczenia

Postępowanie fizjoterapeutyczne

Dobór metody terapeutycznej jest uzależniony głównie od stopnia zaawansowania choroby i rodzaju wcześniej stosowanego leczenia. Postępowanie fizjoterapeutyczne opiera się na działaniu zachowawczym, prowadzącym do odzyskania pełnej sprawności bez konieczności wdrażania leczenia operacyjnego. 

Pierwszy okres skupia się głównie na działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym w celu wycofania ostrych objawów bólowych. Należy ograniczyć wszelkie ruchy powodujące nasilenie bólu ze strony pacjenta i wprowadzić terapię mięśniowo-powięziową. W przypadku wystąpienia obrzęku stosuje się drenaż limfatyczny, który pobudza krążenie krwi i usprawnia przepływ chłonki. Następnie stopniowo pracuje się nad przywróceniem zakresu ruchomości w stawie łokciowym i nadgarstkowym za pośrednictwem terapii manualnej. W celu szybszej regeneracji tkanek i zmniejszenia bólu w leczeniu zachowawczym wykorzystuje się zabiegi z zakresu medycyny fizykalnej takie jak: krioterapia, TENS, fala uderzeniowa. 

Drugi etap skupia się na leczeniu usprawniającym i powrocie do pełnej aktywności. Wprowadza się ćwiczenia głównie ekscentryczne, które mogą być łączone z ćwiczeniami rozciągającymi i izometrycznymi. Można dołączyć ćwiczenia z graniczonym przepływem krwi do mięśni przy pomocy elastycznych taśm komprezyjnych (ang. blood flow restriction). Siła mięśniowa może być wzmacniana za pośrednictwem wzorców PNF ze stopniowym zwiększaniem trudności. Ponadto można zastosować masaż poprzeczny i funkcjonalny dla mięśni prostowników nadgarstka, a także techniki mobilizacyjne. 

Ostatni etap polega na rehabilitacji czynnościowej, skoncentrowanej na powrocie do wykonywania wcześniejszych czynności związanych zarówno z pracą, sportem, jak i codzienną aktywnością ruchową. Bardzo ważne w tym etapie jest wprowadzenie progresywnych ćwiczeń oporowych kończyn górnych w celu przebudowy włókien mięśniowych. Uzupełnienie procesu fizjoterapii stanowią edukacja pacjenta w zakresie profilaktyki ruchowej, prawidłowej postawy ciała, a także ograniczenie wszelkich ruchów, które mogą predysponować do wystąpienia ponownych objawów (4, 9). 

Leczenie chirurgiczne jest przeznaczone wyłącznie dla pacjentów, u których postępowanie fizjoterapeutyczne i farmakologiczne nie przyniosło rezultatu po upływie ok. 12 miesięcy. Badania naukowe potwierdzają, że leczenie operacyjne u chorych z trudno leczącym się zapaleniem łokcia tenisisty jest skuteczne u 80% pacjentów. Zabieg chirurgiczny polega na odnerwieniu nadkłykcia bocznego, w przypadku przewlekłej tendinopatii, bądź też usunięciu zdegenerowanego fragmentu ścięgna mięśnia prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka. W ten sposób następuje szybsza regeneracja tkanek i zniesienie dolegliwości bólowych (5, 8). 

W dalszej części artykułu opisano wpływ poszczególnych metod fizjoterapeutycznych na zmniejszenie dolegliwości bólowych i przywrócenie pełnej sprawności w zapaleniu nadkłykcia bocznego kości ramiennej.

Głęboki masaż poprzeczny (GMP)

Metoda z użyciem głębokiego masażu poprzecznego polega na wykonywaniu miejscowych technik mobilizacyjnych w poprzek przebiegu włókien mięśniowych, więzadeł, a także ścięgien. Głębokie rozcieranie tkanek ma na celu przywrócenie prawidłowego przebiegu włókien kolagenowych oraz utrzymanie bądź odtworzenie naturalnej ruchomości, która zapobiega nieprawidłowym zrostom włóknistym. Terapia polega na ułożeniu pacjenta w pozycji siedzącej lub leżącej ze swobodnie zgiętą kończyną w stawie łokciowym do 90° i maksymalnie możliwą supinacją. Czas zabiegu wynosi ok. 15 min, w trakcie których terapeuta lokalizuje miejsce uszkodzenia, a następnie w rytmie jednosekundowym mobilizuje obszar przednio-boczny nadkłykcia kości ramiennej (4, 6). 

Przegląd badań dotyczących wpływu głębokiego masażu poprzecznego na dolegliwości bólowe w zespole łokcia tenisisty nie dowodzi jego izolowanej skuteczności. Analiza dotychczasowych danych statystycznych wykazuje, że kombinacja zabiegów z użyciem głębokiego masażu poprzecznego, mobilizacji stawowej i zabiegów fizykalnych przynosi znaczące efekty w leczeniu (6). 

Mobilizacja tkanek miękkich

Praca na tkankach miękkich polega na wykonywaniu różnorodnych zabiegów w celu rozluźnienia napiętych, skróconych lub podrażnionych struktur okołostawowych. Do podstawowych mobilizacji tkanek miękkich zalicza się: tzw. masaż funkcyjny, poprzeczny, poizometryczną relaksację mięśni (PIR), a także rozluźnianie mięśniowo-powięziowe. Utrzymanie naturalnej elastyczności włókien mięśniowych i więzadeł przy pomocy mobilizacji tkankowej może służyć jako terapia lub profilaktyka w zespole łokcia tenisisty (1). 

W badaniach przeprowadzonych na grupie 19 pacjentów z zespołem łokcia tenisisty zastosowano terapię opartą na mobilizacji tkanek miękkich. Grupę badanych stanowiło 8 mężczyzn i 11 kobiet w wieku od 35 do 76 lat.

Pacjentów poddano 10 zabiegom po 45 min, w których terapia była skupiona na jednostkach kurczliwych w obrębie taśm anatomicznych kończyny górnej. U wszystkich badanych dolegliwości bólowe występowały ponad pół roku wcześniej od zastosowanej terapii. Wyniki podzielono według efektów uzyskanej terapii przed, w trakcie oraz po 6 tygodniach od zakończenia badań. Stwierdzono, że u wszystkich badanych osób nastąpiło zdecydowane zmniejszenie dolegliwości bólowych o 68% dla skali NRS i 71% według kwestionariusza PRTEE. Badania wykazały, że skuteczność zastosowanej mobilizacji tkanek miękkich w 78% znacząco wpływa na jakość terapii zespołu łokcia tenisisty, zmniejszając dyskomfort i ułatwiając codzienne funkcjonowanie (1).

Istotne znaczenie dla postawienia prawidłowej diagnozy w zespole bólowym nadkłykcia bocznego kości ramiennej stanowią: wywiad, badanie kliniczne, obrazowe oraz szereg testów funkcjonalnych.