Upadki osób starszych – problemy i wyzwania w pracy fizjoterapeuty

Starzenie się populacji wymaga od personelu medycznego, w tym fizjoterapeutów, realizacji świadczeń na rzecz osób starszych ze znacznymi dysfunkcjami fizycznymi i psychicznymi, dużymi potrzebami opiekuńczymi, obarczonych wielochorobowością czy polifarmakoterapią. To właśnie fizjoterapeuci i inni specjaliści coraz częściej podejmują wyzwanie zapewnienia pomocy niepełnosprawnym osobom starszym − wielokrotnie wymagającym dokładnej diagnostyki i postępowania leczniczo-terapeutycznego w obszarze tzw. „wielkich problemów geriatrycznych”, do których zaliczamy upadki.

Warto postawić pytanie: jaką rolę i zadania ma pełnić fizjoterapeuta wobec starszych osób oraz jak jest do tych ról i zadań przygotowany w odniesieniu do najnowszej wiedzy i doświadczeń wynikających z praktyki klinicznej? Odpowiedzi na to pytanie są zarówno bardzo ważne, jak i złożone. Postępowanie lecznicze i usprawniające, uwzględniające specyfikę kliniczną osób starszych, powinno bazować na prawidłowej i całościowej diagnostyce oraz prowadzeniu kompleksowego postępowania leczniczo-terapeutycznego, co stanowi wyzwanie na gruncie medycznym, społecznym oraz ekonomicznym. Warto również pamiętać, że u wielu osób starszych występują dysfunkcje w obrębie narządu ruchu czy układu krążenia, na które nakładają się otępienie czy też depresja. U tych chorych należy prowadzić przede wszystkim działania diagnostyczno-terapeutyczno-profilaktyczne, co także wymaga odpowiedniej wiedzy oraz umiejętności od osób realizujących te zadania.

Dlatego z wielką przyjemnością przygotowałem komentarz ekspercki odnoszący się do pracy pt. Upadki osób starszych – vademecum fizjoterapeuty przeznaczonej nie tylko dla fizjoterapeutów, którzy pracują na co dzień z osobami starszymi, ale przede wszystkim dla tych, którym los ludzi starszych nie jest obojętny.

Upadek to zdarzenie, w wyniku którego człowiek niechcący znalazł się na ziemi, podłodze lub innym niższym poziomie. W tejże definicji w statystykach WHO do upadków nie wlicza się upadków ze zwierząt, pojazdów transportowych i maszyn, z płonących budynków oraz upadków do wody. WHO definiuje upadek jako zdarzenie, w którym osoba bez swojej woli zmienia pozycję z pionowej na poziomą, znajdując się na niższym poziomie lub na danej powierzchni.

Upadki to zdarzenia zaliczane do grupy zewnętrznych przyczyn zachorowania lub zgonu. Obejmują 20 podgrup oznaczonych kodami W00-W19, pośród których można wyróżnić m.in.: upadek na tym samym poziomie wskutek potknięcia, poślizgnięcia, upadek ze schodów lub stopni, upadek z łóżka, upadek z krzesła, upadek na lodzie lub śniegu.

Rodzaje najczęstszych upadków:

• upadki na tym samym poziomie wskutek potknięcia lub poślizgnięcia,
• upadki ze schodów i stopni,
• upadki na tym samym poziomie na lodzie i śniegu,
• upadki z jednego poziomu na drugi oraz upadki z drabiny,
• upadki z krzesła i łóżka.

Osoby upadające to te, którym zdarzyły się jeden lub dwa upadki w ciągu danego czasu, natomiast o upadkach powtarzających się mówimy wtedy, gdy w okresie obserwacji u jednej osoby zdarzają się przynajmniej trzy incydenty przewrócenia się.

Upadki osób starszych są poważnym problem społecznym mającym konsekwencje zarówno medyczne, jak i ekonomiczne. Urazy spowodowane upadkiem oraz ich następstwa często mają istotny wpływ na wzrost śmiertelności, znaczne przyspieszenie ogólnego procesu starzenia się czy też konieczność objęcia opieką instytucjonalną. Przez wiele lat w polskich realiach zagadnienia te były pomijane milczeniem, a cały problem traktowano jako zjawisko marginalne.

Tymczasem dane epidemiologiczne są jednoznaczne. W Polsce około 8-10% osób starszych jest hospitalizowanych na oddziałach ratunkowych, a najczęstszą przyczyną hospitalizacji są upadki, a zjawisko to dotyczy w większości kobiet. W 2013 roku około 1024 na 100 000 kobiet oraz  649 na 100 000 mężczyzn było hospitalizowanych ze względu na upadki. Około 70% osób starszych, które trafiły na oddziały ratunkowe z powodu upadku, poślizgnęło bądź też potknęło się. Około ¹/₃ hospitalizowanych seniorów była hospitalizowana z powodu złamania w obrębie kości udowej. Ryzyko hospitalizacji po tych incydentach w polskiej populacji seniorów wzrasta wraz z wiekiem ponad dwukrotnie pomiędzy 65. a 80. rokiem życia, a około ¹/₃ osób starszych w Polsce narażona jest na wysokie ryzyko upadków.

Galeria