Upadki osób starszych – problemy i wyzwania w pracy fizjoterapeuty

Na co najmniej jeden upadek w roku narażona jest średnio co trzecia osoba w wieku powyżej 65 lat, aż 50-67% pensjonariuszy domów opieki, 33% mieszkających samodzielnie, 20% chorych hospitalizowanych. 50% upadków osób starszych skutkuje urazami prowadzącymi do pobytu w szpitalu, ograniczeniem sprawności fizycznej, a nawet zgonem. Prawie połowa osób, które doświadczyły upadku, upadnie po raz kolejny w ciągu roku. Najczęściej następstwem upadku jest niewielki uraz tkanek miękkich, ale 10-15% z nich zakończonych jest złamaniem, a 5% – poważnym urazem tkanek miękkich lub urazem głowy. Obrażenie związane z upadkiem o 50% częściej zgłaszają kobiety niż mężczyźni. Poważne urazy tkanek miękkich lub złamania wskutek upadków dwukrotnie częściej występują wśród pensjonariuszy instytucji opiekuńczych niż wśród osób mieszkających we własnych domach.

Około 10-15% z incydentów upadku jest przyczyną cięższych obrażeń narządów wewnętrznych, takich jak wstrząśnienia mózgu, krwiaki wewnątrzczaszkowe, oraz uszkodzeń związanych z układem mięśniowo-szkieletowym. Uszkodzenia mięśniowo-szkieletowe dotyczą najczęściej złamań, szacuje się, że około 5-6% osób, które upadły, doznaje złamań. Natomiast w 95% złamania szyjki kości udowej są powodowane przez upadki.

Urazy powstałe wskutek upadku rzadko są przyczyną zgonu osób starszych, ale w populacji osób > 65. r.ż. przypadkowe upadki stanowią główną przyczynę urazu prowadzącego do zgonu. Liczba zgonów związanych z upadkiem zwiększa się wraz z wiekiem i liczbą chorób współistniejących. Śmiertelność związana z niektórymi urazami będącymi następstwem upadków, np. złamaniami bliższego końca kości udowej, jest szczególnie duża w ciągu pierwszych 6 miesięcy, zwłaszcza u mężczyzn.

Pomimo przedstawionych powyżej danych dzięki odpowiednim działaniom profilaktycznym i realizowanym programom prewencji upadków w Europie notuje się obniżenie bezwzględnej liczby upadków. Wykonane badania pomiędzy 1981 a 2009 rokiem wskazują na zmniejszenie liczby upadków powodujących konieczność udzielenia pomocy lekarskiej na 100 000 osób z 9,61 do 5,21 rocznie.

Jednak nadal dużym wyzwaniem dla wielu specjalistów jest fakt, że połowa badanych po 60. roku życia zgłasza występowanie tzw. lęku przed upadkiem. U osób starszych, które nie doznały urazu fizycznego wskutek upadku, mogą się pojawić także poważne następstwa „zespołu poupadkowego” w postaci: lęku, ograniczenia codziennej aktywności ruchowej, rezygnacji z życia towarzyskiego czy depresji, a zjawisko to występuje również u osób starszych, które nie doznały upadku, ale spotkały się z następstwami upadków u swoich bliskich czy znajomych. Obawa przed następstwami upadków, których osoby starsze doświadczyły lub były ich świadkami, jest u nich częsta, ogranicza swobodę poruszania się i prowadzi do upośledzenia sprawności funkcjonalnej, co dotyczy, jak wynika z badań, 20-60% osób starszych.

W literaturze jest opisanych około 400 czynników powodujących wzrost możliwości upadku. Przyczyny upadków można ogólnie podzielić na wewnętrzne (następstwo złego stanu zdrowia lub/oraz stosowanych leków) oraz zewnętrzne (związane z otaczającym środowiskiem). Większość upadków jest raczej następstwem złożonych interakcji między osobniczą skłonnością do upadku a przyczynami zewnętrznymi niż skutkiem działania pojedynczego czynnika.

Aby uzyskać zmniejszenie ryzyka upadków oraz ich następstw, należy prowadzić działania profilaktyczne, a także leczniczo-terapeutyczne w różnych grupach osób w starszym wieku zagrożonych upadkiem oraz realizować programy profilaktyczno-terapeutyczne w zależności od możliwości funkcjonalnych, zdolności poznawczych oraz akceptowalności danej terapii przez osoby starsze objęte takim programem.

Galeria