Fizjoterapia po złamaniu bliższej nasady kości udowej strefy krętarzowej

Fizjoterapia pacjentów po złamaniu bliższej nasady kości udowej strefy krętarzowej – leczonych chirurgicznie

Pierwszy etap postępowania rehabilitacyjnego – przedoperacyjny – rozpoczynamy od ćwiczeń oddechowych utrzymujących prawidłową wentylację płuc i zmniejszających ryzyko płucnych powikłań pozabiegowych (fot. 4a i 4b). Ze względu na konieczność odciążenia kończyny dolnej po zabiegu chirurgicznym istotne jest przygotowanie obręczy barkowej i kończyny zdrowej do przejęcia dodatkowego obciążenia. Chcąc zwiększyć wytrzymałość i siłę mięśniową tych partii ciała, wprowadzamy ćwiczenia czynne i izometryczne kończyn górnych, kończyny dolnej nieoperowanej (fot. 5-8b). W przypadku gdy złamana kończyna znajduje się na wyciągu, pacjent może wykonywać zgięcie grzbietowe i podeszwowe w stawie skokowym, niwelując ryzyko powstania obrzęku oraz zakrzepu poprzez uruchomienie pompy mięśniowej. Pacjenta przygotowujemy nie tylko fizycznie, ale i psychicznie do dalszego pozabiegowego postępowania rehabilitacyjnego mającego na celu przywrócenie maksymalnie możliwej do osiągnięcia sprawności i samodzielności. Z uwagi na bardzo ograniczony czas między przyjęciem pacjenta na oddział a zbiegiem operacyjnym (zalecenie wykonania zabiegu do 48 h od przyjęcia pacjenta) ten etap rehabilitacji zostaje często pominięty.

W pierwszej dobie po zabiegu, mając na uwadze dbałość o wydolność układu krążeniowo-oddechowego, kontynuujemy: ćwiczenia oddechowe (fot. 9a i 9b), ćwiczenia obręczy barkowej, ćwiczenia czynne i izometryczne kończyny dolnej zdrowej. Wykonujemy również ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej w celu przeciwdziałania prostym zanikom mięśniowym. Do terapii możemy wprowadzić wzorce i techniki metody PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation), wykorzystując wzorce kończyn górnych i kończyny dolnej nieoperowanej otrzymujemy aktywizację uszkodzonych obszarów, w tym przypadku kończyny operowanej. W zależności od stanu ogólnego, wyników morfologii krwi oraz stopnia nasilenia dolegliwości bólowych, zaczynamy pionizować pacjenta. Rozpoczynamy od siadania na łóżku ze spuszczonymi kończynami dolnymi. Jeżeli chory czuje się na siłach, możemy podjąć próbę pionizacji przyłóżkowej, nie obciążając kończyny dolnej operowanej. Chcąc zapewnić pacjentowi poczucie bezpieczeństwa, w tym celu początkowo wykorzystujemy wysoki balkonik (ambonę) (fot. 10a i 10b). 

W drugiej dobie po zabiegu operacyjnym kontynuujemy zalecenia z dnia poprzedniego. 

W zależności od możliwości pacjenta rozpoczynamy ćwiczenie biernego/wspomaganego/czynnego zgięcia w stawie biodrowym, poprzez trójzgięcie (zgięcie w stawie biodrowym, kolanowym i stawie skokowym) lub unoszenie wyprostowanej w stawie kolanowym kończyny operowanej do góry. Jeżeli powyższe ćwiczenie sprawia choremu trudność, w celu ułatwienia jego wykonania możemy wykorzystać bilateralny, asymetryczny wzorzec wyprostny kończyn górnych połączony ze wzorcem zgięciowym szyi „chopping” metody PNF (9) (fot. 11a i 11b). Pacjenta pionizujemy przy pomocy wysokiego balkonika bez obciążania kończyny operowanej, z dostawieniem stopy do podłoża. Przy prawidłowym, stabilnym zespoleniu odłamów lekarz może wyrazić zgodę na obciążenie kończyny 20-30% masy ciała.

Od 3. doby możemy zamienić wysoki balkonik na niski lub kule (zaopatrzenie ortopedyczne dobieramy indywidualnie do pacjenta, aktualnego stanu jego zdrowia i możliwości funkcjonalnych). Za każdym razem zwiększamy dystans przebyty przez chorego. Utrzymujemy zalecenia i ćwiczenia z poprzednich dni. W trakcie poruszania się zwracamy uwagę, aby pacjent wykonywał obrót w stronę nogi nieoperowanej. Skręt na nodze operowanej może skutkować wyłamaniem zespolenia.

W 5./6. dobie pacjenci wypisywani są do domu. Ostatnim etapem rehabilitacji szpitalnej jest nauka poruszania się po schodach. W przypadku chorych, u których mamy do czynienia z niewydolnymi mięśniami obręczy barkowej i kończyny nieoperowanej, istnieje ryzyko wyłamania zespolenia odłamów w trakcie chodzenia na skutek obciążania kończyny chorej. 

Dlatego w szczególności skupiamy się u takich pacjentów na ćwiczeniach zwiększających wytrzymałość i siłę osłabionych mięśni. Możemy rozpocząć też naukę „czucia obciążania” kończyny operowanej. W większości przypadków pacjenci objęci takim ryzykiem wypisani są do domu z zaleceniem prowadzenia fotelowo-łóżkowego trybu życia. Siadanie ze spuszczonymi kończynami dolnymi, ewentualnie wstawanie przyłóżkowe z całkowitym zakazem obciążania. 

Po wypisie pacjenta ze szpitala kontynuujemy zalecenia szpitalne oraz schematy ćwiczeń, zwiększając stopniowo ich częstotliwość i intensywność. Staramy się uzyskać jak największy zakres ruchomości w stawie biodrowym kończyny dolnej operowanej. 

W rehabilitacji złamania bliższej nasady kości udowej strefy krętarzowej leczonego chirurgicznie jako terapię uzupełniającą możemy zastosować zabiegi fizykoterapeutyczne (zalecane):

• pole magnetyczne w celu odbudowy uszkodzonych mikrostruktur kostnych;
• laseroterapia na okolicę blizny pooperacyjnej w celu zwiększenia produkcji kolagenu i elastyny oraz zmiękczenia bliznowatej skóry;
• krioterapia, którą stosujemy przeciwbólowo, przeciwobrzękowo oraz zmniejszając napięcie mięśniowe.

Przy planowaniu fizykoterapii należy wziąć pod uwagę, czy u pacjenta nie występują inne zdrowotne przeciwwskazania do wykonania konkretnych zabiegów (rozrusznik, choroby nowotworowe, epilepsja itp.)

Po uzyskaniu pełnego zrostu kostnego rozpoczynamy ostatnią fazę usprawniania, która otwiera przed terapeutą szeroki wachlarz możliwości pracy z pacjentem, dlatego na tym etapie podczas planowania terapii należy pamiętać, że w większości przypadków pacjentami są osoby w podeszłym wieku, u których występuje wiele ograniczeń zdrowotno-ruchowych niezwiązanych bezpośrednio z doznanym złamaniem. Cały plan postępowania rehabilitacyjnego należy dostosować do wieku, aktualnego stanu zdrowia oraz możliwości ruchowych chorego. W trakcie terapii skupiamy się na tym etapie przede wszystkim na:

• zmniejszeniu dolegliwości bólowych;
• uzyskaniu możliwie maksymalnego zakresu ruchu w stawie biodrowym;
• zwiększeniu siły mięśniowej;
• poprawie wytrzymałości mięśni;
• przywróceniu funkcji złamanej kończyny;
• przywróceniu prawidłowego wzorca chodu.

Galeria

Zobacz więcej