Integracja bilateralna i jej zastosowanie w holistycznej neurorehabilitacji

Integracja bilateralna skupia się na realizowaniu w pełni potencjału dziecka, bazując w ten sposób na zasobach, a nie na deficytach. Głównym zadaniem ćwiczeń według tej koncepcji jest wytworzenie lub poprawa somatognozji (świadomości schematu ciała), praksji (planowania motorycznego) oraz diadochokinezy (zdolności do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych), które leżą u podstaw prawidłowego rozwoju kontroli posturalnej, kontroli motorycznej oraz zręczności, a przez to także samoobsługi. W ten sposób ćwiczenia według programu integracji bilateralnej przyczyniają się do zwiększenia u dziecka aktywności i uczestnictwa w rozumieniu Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) (1, 11).

Ze względu na to, że psychomotoryczny rozwój dzieci jest holistyczny, ich zdolności intelektualne idą w parze ze zdolnościami ruchowymi. W związku z tym dysharmonia w zakresie rozwoju motorycznego oraz poznawczego może przyczynić się do obniżonego poziomu koncentracji, w konsekwencji do trudności w rozwoju mowy oraz nauce czytania i pisania. Indywidualny program integracji bilateralnej ma więc za zadanie wspierać rozwój psychomotoryczny oraz integrację sensoryczną, a także stymulować połączenia neuronalne pomiędzy funkcjami motorycznymi a poznawczymi (1, 11).

Główną zasadą ćwiczeń, według programu integracji bilateralnej, jest współpraca i koordynacja w czasie obu stron ciała podczas wykonywania sekwencji ruchów, a także dysocjacji określonych aktów ruchowych jednej strony ciała od aktów drugiej strony ciała. Ćwiczenia te mają za zadanie stymulować mózg do bardziej efektywnego oraz szybszego przetwarzania bodźców, dzięki czemu dają podstawy do rozwijania wyższych funkcji poznawczych. Przykładami elementarnych zaburzeń integracji bilateralnej są: nierozróżnianie prawej i lewej strony ciała, trudności w przekraczaniu linii środkowej ciała, nieumiejętność zapinania guzików czy złapania lecącej piłki. Mogą one się przerodzić w bardziej złożone dysfunkcje, na przykład trudności w przekraczaniu linii środkowej ciała wpływają na problemy z czytaniem i pisaniem (12).

Zasady ćwiczeń według programu integracji bilateralnej

Program ćwiczeń według integracji bilateralnej jest przeznaczony zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Osoby zdrowe mogą stosować te ćwiczenia w celu doskonalenia automatyzacji ruchów oraz doskonalenia aparatu poznawczego, jednak najistotniejsze wydaje się wykorzystanie programu integracji bilateralnej w przypadku dysfunkcji neurologicznych, a w szczególności w rehabilitacji pediatrycznej, czyli w zaburzeniach neurorozwojowych oraz psychomotorycznych. Program ten opiera się przede wszystkim na ruchu i został opracowany w taki sposób, aby dostarczając dzieciom odpowiedniej stymulacji ruchowej, taktylnej, słuchowej i wzrokowej, zapewnić im niezbędne narzędzia do prawidłowego funkcjonowania. Na podobnych założeniach opiera się terapia według metody integracji sensorycznej (13). Program integracji bilateralnej idzie jednak o krok dalej, ponieważ nie tylko skupia się na optymalizacji stymulacji sensorycznej, ale także na utrwalaniu prawidłowych wzorców motorycznych, automatyzacji ruchów funkcjonalnych oraz kształtowaniu praksji.

Sheila Dobie OBE zwraca uwagę, że integracja bilateralna polega na zdolności do koordynowania obu stron ciała i rozwoju lateralizacji za pomocą równoczesnych i przeciwległych ruchów obu stron ciała. Celem ćwiczeń jest spowodowanie dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, a przez to poprawa koordynacji oraz integracji sensorycznej. Program integracji bilateralnej opiera się na systematycznych ćwiczeniach ruchowych, które są indywidualnie dostosowane do pacjenta w oparciu o wcześniejszą diagnozę zaburzeń integracji międzypółkulowej (przeprowadzany jest szereg testów, m.in. próba Romberga oraz test Manna). Kolejne sekwencje ćwiczeniowe powinny uwzględniać postępy dziecka, aby maksymalnie wspierać jego rozwój (14). Ważnym elementem jest też budowanie w umyśle dziecka schematu jego ciała, do czego wykorzystywane są także metody kontaktowe, takie jak stymulacja dotykowa czy proprioceptywna.

Terapia według programu integracji bilateralnej bazuje na plastyczności układu nerwowego i skupia się na jednoczesnej stymulacji sfery ruchowej oraz poznawczej. W terapii tej poprzez automatyzację ruchów dąży się do rozwoju równowagi, koordynacji i kontroli posturalnej w celu poprawy funkcji sensomotorycznych, co daje możliwość płynnej współpracy pomiędzy sferą motoryczną a umysłową. Lepsza świadomość przestrzeni oraz własnego ciała pozwala dziecku na wykorzystanie w pełni swojego potencjału sensomotorycznego oraz możliwości efektywności ruchów, wspierając w ten sposób rozwój aparatu percepcyjnego oraz funkcji uwagowych, a przez to także prowadząc do harmonijnej współpracy ciała i umysłu.

Galeria

Zobacz więcej