Ocena efektów rehabilitacji u pacjentów po przebyciu COVID-19

Celem niniejszej pracy jest pokazanie oceny efektów rehabilitacji u pacjentów, którzy przeszli COVID-19. Autorzy powołują się na badania, które zostały przeprowadzone w ramach pilotażowego programu zrealizowanego w Szpitalu Specjalistycznym MSWiA w Głuchołazach w połowie roku 2020.

Pandemia COVID-19, która wybuchła w 2019 r., nie była pierwszą spowodowaną przez koronawirusa. W ostatnich 20 latach mieliśmy do czynienia z dwoma podobnymi wirusami SARS i MERS. Główne objawy obejmowały gorączkę, trudności z oddychaniem, kaszel, złe samopoczucie. Obserwowano i opisano również odległe powikłania tych chorób. Wśród osób, które przebyły SARS i MERS, zaobserwowano anomalie układu mięśniowo-szkieletowego. W badaniu kohortowym obejmującym 128 pracowników służby zdrowia z dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi, jeszcze 2 lata od momentu choroby SARS, zaobserwowano trudności w wykonywaniu czynności życia codziennego i zadań w pracy, które utrzymywały się u części pacjentów mimo intensywnej rehabilitacji. U pacjentów z SARS opisywano rozległą mialgię i dysfunkcję mięśni. Przewlekłe zmęczenie powirusowe (PVFS) i wynikająca z niego niepełnosprawność funkcjonalna była często występującym powikłaniem wśród chorych po przebiegu SARS. Czteroletnie badanie pacjentów wykazało, że zgłaszało je 40% ozdrowieńców. W innym badaniu odnotowano wysoką częstotliwość występowania depresji, stresu pourazowego (PTSD), bólu somatycznego oraz zespołu lęku napadowego jeszcze 3 lata po epizodzie choroby. Co ciekawe, tendencja wzrostowa zachorowalności na zaburzenia nasilała się z czasem. Oceny wykazały wskaźnik od 10% do 35% występowania w ostrej fazie choroby do miesiąca od zakażenia, który wzrósł do 64% do roku od zakażenia (1, 2).

Wstępne wyniki wskazują na pozytywny wpływ programu na pacjentów wyrażony w mierzonych parametrach:

• poprawa tolerancji wysiłku,
• zmniejszenie dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego,
• poprawa czynności wentylacyjnej płuc,
• zmniejszenie duszności,
• poprawa zdrowia psychicznego i jakości życia.

Pilotażowy program rehabilitacji

Bazując na doświadczeniach z poprzednich epidemii SARS i MERS, objawów zakażenia oraz wówczas obserwowanych powikłaniach choroby, opracowano pilotażowy program rehabilitacji osób po COVID-19. Został on wdrożony w Szpitalu Specjalistycznym MSWiA w Głuchołazach w połowie roku 2020. Program ten charakteryzuje się kompleksowym i zindywidualizowanym podejściem do pacjentów po przechorowaniu COVID-19, odpowiadając na ich aktualne potrzeby wynikające z powikłań po zakażeniu SARS-CoV-2 (3).

Poprawę tolerancji wysiłku można mierzyć kilkoma prostymi narzędziami. Według dostępnej literatury w przypadku SARS-CoV-2 można wiarygodnie i bezpiecznie stosować test sześciominutowego marszu (6MWT), test „wstań i idź” (UP&GO) oraz w przypadku osób mających duże problemy z chodzeniem, zawrotami głowy, utratą równowagi – jednominutowy test „z siadu do stania” (1-min sit to stand test, 1-min STS), który dodatkowo ocenia siłę mięśni KKD (4, 5).

W przypadku pacjentów Szpitala MSWiA w Głuchołazach zastosowano 6MWT. Jako wynik przyjęto dystans i na jego podstawie wyliczono równoważnik metaboliczny MET, przyjmując metodologię opisaną w PLOS One (6). Zaobserwowano istotną poprawę dystansu z 471,0 (SD 88,7) do 515,6 (SD 89,7) przy p < 0,05 i wskaźnika MET z 5,7 (SD 1,9) do 7,0 (SD2,2) po rehabilitacji.

Wszystkie analizowane parametry spirometrii i pletyzmografii: FEV1%, FVC%, MMEF75-25%, MEF75%, MEF50%, RV%, FRC%, TLC%, sReff%, Reff%, Rtot%, sGtot%, uległy poprawie po przeprowadzonej rehabilitacji.

Zmęczenie jest częstym objawem ostrej fazy Covid-19, który może utrzymywać się przez kilka miesięcy po wypisaniu ze szpitala nawet u 10 do 20% pacjentów. Podobnie jak w innych stanach powirusowych, zmęczenie po Covid-19 może być związane z utrzymującymi się wysokimi poziomami IL-6 i IL-10 w fazie przewlekłej (7, 8). U pacjentów Szpitala MSWiA zaobserwowano istotne zmniejszenie duszności w zmodyfikowanej skali Borga (0-10) z 3,4 (SD 0,7) na 2,3 (SD 1,1) i odczuwanego zmęczenia z 3,1 (SD 0,8) na 2,5 (SD 1,0) po przeprowadzonej rehabilitacji.

Ocenę jakości życia przeprowadzono przy wykorzystaniu polskiej wersji kwestionariusza SF-36. Wyniki badania ankietowego przed i po rehabilitacji wskazują na poprawę jakości życia pacjentów.

Galeria