Poporodowy ból w obrębie miednicy – najczęstsze przyczyny i możliwości terapeutyczne

mgr rehabilitacji ruchowej Natalia Wawszczyk
Fizjo Pelvi – centrum fizjoterapii uroginekologicznej, proktologicznej i okołoporodowej w Warszawie
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

Coraz więcej uwagi poświęca się niszowej dotąd tematyce fizjoterapii kobiet w okresie poporodowym, jednocześnie obserwujemy rosnącą świadomość pacjentek o możliwości skorzystania w razie potrzeby z tego typu rehabilitacji. Do fizjoterapeutów specjalizujących się w tematyce uro-gine-proktologicznej trafiają pacjentki, nierzadko we wczesnym okresie po porodzie, skarżące się na bóle w obrębie miednicy.

W trakcie ciąży w ciele kobiety zachodzi szereg zmian zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych, dotyczą praktycznie wszystkich układów naszego ciała. Wraz ze wzrostem masy ciała i przesunięciem środka ciężkości zmianie ulega biomechanika, co prowadzi do zmian w obrębie narządu ruchu oraz w obrębie systemu wisceralnego.

Rodzaj porodu (siłami natury, drogami natury – uwzględniający częściową medykalizację, cesarskie cięcie) i jego przebieg (bardzo krótka bądź bardzo długa faza parta, uraz tkanek krocza) mogą warunkować niektóre z dolegliwości w okresie poporodowym, ponieważ ciało kobiety jest narażone na przeciążenia i stres związany z opieką i pielęgnowaniem noworodka. Kilka tygodni czy miesięcy po porodzie dolegliwości mogą nadal się utrzymywać.

Jakie najczęstsze objawy podczas wizyty połogowej lub popołogowej zgłaszają pacjentki?

• ból podczas siedzenia,
• ból podczas mikcji i/lub defekacji,
• ból podczas współżycia (dyspareunia),
• tkliwość palpacyjna w obrębie tkanek krocza i miednicy.

W powszechnej świadomości przyjęto, że kilka tygodni czy miesięcy po porodzie dolegliwości bólowe mogą się nadal utrzymywać i są naturalną konsekwencją przebytej ciąży i porodu, jednak wprowadzone działania terapeutyczne w trybie „tak szybko, jak to możliwe” dają szansę zmniejszenie ich występowania, a w razie zidentyfikowania na właściwe określenie przyczyny i skrócenie czasu niezbędnego do terapii.

Nawracający lub uporczywy ból w obrębie miednicy może utrudniać regenerację poporodową. Jeśli jego lokalizacja znajduje się w okolicy krocza, a występowanie jest połączone z dyskomfortem odczuwanym w czasie współżycia lub próby penetracji pochwy, to mówimy o dyspareunii. Długotrwały ból pojawiający się podczas współżycia może oddziaływać na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz relacje seksualne kobiet. Kobiety, które tego doświadczają, są narażone na zwiększone ryzyko dysfunkcji seksualnych, stresu w związku, obniżonej jakości życia, lęku czy depresji.

Do najczęstszych przyczyn identyfikowanych i kojarzonych z wymienionym wcześniej objawami okresu okołoporodowego należą:

• blizna po nacięciu lub pęknięciu krocza,
• blizna po cesarskim cięciu,
• okołoporodowy uraz kości guzicznej (coccygodynia),
• wzmożone napięcie mięśni dna miednicy,
• dolegliwości przeciążeniowe,
• żylaki sromu i odbytu.

Fot. iStock

Mając świadomość wystąpienia ewentualnych zmian w okresie okołoporodowym, można wprowadzić działania z zakresu terapii prewencyjnej jeszcze w okresie ciąży lub w okresie wczesnopołogowym, tym samym dając szansę na minimalizowanie ryzyka ich wystąpienia bądź wpływając na ich zakres. Proponowane postępowanie terapeutyczne z zakresu leczenia zachowawczego może być modyfikowane w zależności od indywidualnych wskazań:

• techniki z zakresu terapii manualnej (mięśniowo-powięziowe, funkcjonalne, delikatne mobilizacje stawów oraz technik z zakresu terapii czaszkowo-krzyżowej,
• techniki pracy pośredniej i bezpośredniej na przeponach (ze szczególnym uwzględnieniem przepony oddechowej, moczowo-płciowej i górnego otworu klatki piersiowej),
• mobilizacja blizny wraz z nauką automobilizacji do zastosowania przez pacjentkę z opcjonalnym zastosowaniem preparatów zmiękczających blizny,
• repozycja kości guzicznej per rectum,
• terapia punktów spustowych,
• ćwiczenia aktywacji i relaksacji mięśni dna miednicy,
• ćwiczenia oddechowe,
• zabiegi z wykorzystaniem termoterapii (oddziaływanie ciepłem lub zimnem),
• trening biofeedback i elektrostymulacje.

Do grupy wymienionych metod terapeutycznych można z powodzeniem dodać technologię opartą na endotermoterapii jako uzupełniającą i wartą uwagi z racji możliwości zastosowania w okresie wczesnopołogowym. Monopolarna pojemnościowo-rezystencyjna częstotliwość wykorzystująca fale radiowe 448 Hz generuje trzy efekty biologiczne: biostymulację, waskularyzację i hiperaktywację. Procesy te zwiększają metabolizm komórkowy, przepływ krwi i krążenie na poziomie komórkowym.

Wyraźny jest wpływ na poprawę trofiki tkankowej poprzez oddziaływanie na produkcję kolagenu typu II i elastyny, stymulację mikrokrążenia tkankowego czy wspomaganie relaksacji włókien mięśniowych, co jest jednym z mechanizmów redukcji bólu.

Efekt częściowej redukcji bólu jest zauważalny już po pierwszym zabiegu, co motywuje pacjentkę do stosowania się do zaleceń oraz kontynuowania terapii aż do momentu osiągnięcia satysfakcjonujących efektów. Z punktu widzenia terapeutycznego istotną rolę odgrywa efektywność wynikająca z połączenia tej metody z pozostałymi oraz skrócenie czasu terapii, co przekłada się na poprawę komfortu życia pacjentki.