Postępowanie fizjoterapeutyczne po amputacji podudzia w zespole stopy cukrzycowej – opis przypadku

Jednym z najpoważniejszych powikłań źle wyrównanej cukrzycy jest zespół stopy cukrzycowej (ZSC) prowadzący w krótkim czasie do niepełnoprawności. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) zespołem stopy cukrzycowej nazywamy obecność infekcji, owrzodzenia i/lub rany, destrukcji głębokich tkanek z obecnością cech neuropatii bądź niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania choroby (1).

Zespół stopy cukrzycowej jest istotnym problemem w opiece diabetologicznej, dotyczy bowiem od 6 do 10% pacjentów chorych na cukrzycę (2). ZSC rozwija się u 0,6 do 2% osób z cukrzycą typu 1 i od 12 do 18% osób z cukrzycą typu 2. Typ 2 to najpowszechniejsza postać cukrzycy i jest ściśle związany z nadwagą i otyłością oraz z innymi zaburzeniami metabolicznymi (3).

Do wewnętrznych i zewnętrznych czynników zespołu stopy cukrzycowej zalicza się:

• neuropatię obwodową autonomiczną, czuciową, ruchową,
• przebyte owrzodzenie,
• wcześniejsze amputacje,
• uszkodzenia mechaniczne i termiczne,
• złe wyrównanie metaboliczne cukrzycy,
• angiopatię naczyń krwionośnych,
• ograniczenie ruchomości stawów,
• modzele, nagniotki,
• staw Charcota,
• zaburzenia wzroku,
• przewlekłe choroby nerek,
• palenie tytoniu,
• nieodpowiednie obuwie,
• nieprawidłową pielęgnację stopy (10).

Na zespół stopy cukrzycowej zapada około 20% chorych na cukrzycę. Częściej dotyka ona osoby z cukrzycą typu 2 i w 65% ma podłoże neuropatyczne (tab. 1).

Ze względu na patomechanizm wyróżnia się stopę neuropatyczną, niedokrwienną i neuropatyczno–niedokrwienną (18). Odróżnienie stopy neuropatycznej od stopy niedokrwiennej ma istotne znaczenie w procesie leczenia.

Cukrzyca jest przyczyną 60% zabiegów amputacji w Polsce. Z powodu cukrzycy umiera rocznie około 30 tys. osób w Polsce (3). Częstość amputacji u tych chorych nie przekracza 6,2%. U 82% chorych amputację poprzedza pojawienie się owrzodzenia.

W ciągu 3 lat od pierwszej amputacji u 50% chorych dochodzi do kolejnej (13). Jest wiele przyczyn dużej liczby amputacji z powodu ZSC, m.in.: przeoczenie przez pacjenta lub lekarza zmian zwiastujących zakażenie, niewłaściwa higiena stóp, niewłaściwe obuwie, obecność modzeli, zniekształcenie stopy czy zwiększony nacisk na stronę podeszwową stopy, ale także wieloletnia, źle kontrolowana cukrzyca. Dla prewencji ZSC konieczne jest systematyczne badanie stóp w celu wczesnego wykrywania i leczenia niedokrwienia kończyn. W Polsce z powodu ZSC w ciągu roku przeprowadza się amputacje u około 16 tys. osób. Jest to skutek zakażenia, owrzodzenia lub destrukcji tkanek głębokich stopy (np. kości), do którego u osób chorych na cukrzycę dochodzi z powodu uszkodzenia nerwów obwodowych lub naczyń stopy. Zespół stopy cukrzycowej, czyli uszkodzenia nerwów, najczęściej dotyczy kończyny. Chory odczuwa mrowienie, drętwienie, zaniki czucia. Z powodu złego ukrwienia stopa staje się sucha, pojawiają się trudno gojące się rany i owrzodzenia. W latach 2014-2018 liczba amputacji z powodu cukrzycy wzrosła o ponad ¹/₅, a koszty amputacji o 44% (5). Chory po amputacji skutkującej niepełnosprawnością potrzebuje pomocy w życiu codziennym, a także protez lub wózka inwalidzkiego. W Polsce w 2017 r. lekarze średnio co 2 godziny przeprowadzali amputację stopy lub części stopy z powodu powikłań związanych z cukrzycą (5). Do czynników mających wpływ na stan skóry stóp u chorych na cukrzycę należą:

• neuropatia – upośledzenie czucia dotyku, bólu, temperatury, wibracji, zaburzeń potliwości, suchość skóry, powstanie modzeli, pękanie skóry oraz owrzodzenia;
• niedokrwienie – ochłodzenie stóp, bóle, bladość, zaniki, zaburzenia wzrostu paznokci, pękanie skóry, łuszczenie prowadzące do owrzodzenia i martwicy.

Galeria

Zobacz więcej