Psychologia medyczna gałęzią nowoczesnej interdyscyplinarnej nauki

Amerykańska Akademia Psychologii Medycznej definiuje psychologię medyczną jako dziedzinę nauki, która podziela z psychologią zdrowia i medycyną behawioralną zainteresowanie sposobami oddziaływania czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych na zdrowie. Psycholodzy medyczni wykorzystują teorie i zasady psychologiczne w celu poprawy zdrowia oraz samopoczucia pacjentów z chorobami fizycznymi. Psychologia medyczna łączy w sobie wiedzę z zakresu psychosomatyki, neuropsychologii i psychoonkologii. Pokazuje człowieka jako spójną całość w czterech wymiarach istnienia: psychologicznym, fizycznym, społecznym i duchowym. Jej przedmiotem są psychologiczne aspekty powstawania, przebiegu i leczenia chorób somatycznych rozpatrywanych na poziomie jednostki, grupy i systemu. Psycholog medyczny uczy pracy w zespole i pomaga w uzyskaniu dobrego kontaktu chorego z rodziną, lekarzami, pielęgniarkami, terapeutami. 

Psychologię medyczną (ang. medical psychology) w latach czterdziestych autorzy uważali za gałąź medycyny i utożsamiali ją z psychiatrią (10), inni używali tego terminu jako zastosowanie psychiatrii w innych specjalnościach medycznych (11). Termin „psychologia medyczna” okazał się w tamtych czasach kontrowersyjny ze względu na strukturę przedmiotu i zakres problematyki. Autorzy: Banaščkikov, Guskov, Mjagkov, Izutkin, Lebedinsjij, Mjasiščev, Plotičer, Lurja, Zeigarnik, Polakov, którzy byli bardzo zaangażowani w jej rozwój, przyjęli, że psychologia medyczna stanowi jeden z działów psychologii szczegółowej, który rozwija się na granicy psychologii z medycyną (2). Następnie termin ewoluował i w 1979 roku został wyodrębniony jako dział badań psychologicznych i zastosowań wiedzy psychologicznej i zdefiniowany jako „…badanie czynników psychicznych, związanych z niektórymi lub wszelkimi aspektami zdrowia fizycznego, choroby i jej leczenia, na poziomie jednostki, grupy i systemu” (3). Według autora psychologia medyczna zajmuje się: psychosomatyką, somatopsychologią, medycyną behawioralną i badaniami nad opieką zdrowotną. Heszen-Klemens podkreśliła, że psychologia medyczna rozwija się jako pewne antidotum na niedostatki, jakie pociąga za sobą sposób uprawiania medycyny współczesnej (rozwój techniki, zinstytucjonalizowany i bezosobowy charakter, dualistyczne podejście do zdrowia i choroby). Mimo otrzymania pomocy medycznej na wysokim fachowym poziomie, pacjent może odczuwać niedosyt z powodu nierozwiązania podstawowych problemów związanych z chorobą. I to było powodem zatrudniania coraz większej liczby psychologów w różnych dziedzinach medycyny (innych niż psychiatria). Zdaniem Heszen-Klemens przedmiotem psychologii medycznej są psychologiczne aspekty powstawania, przebiegu i leczenia chorób somatycznych rozpatrywanych na poziomie jednostki, grupy i systemu (2).

Psychologia medyczna – współcześnie 

Znajomość siebie i własnych reakcji (szczególnie w sytuacjach trudnych) redukuje lęk i napięcie. Pozwala na samodecydowanie i kierowanie własną osobą, podnosi poziom samoakceptacji i wiary we własne możliwości. Wiedza na temat sytuacji ekstremalnych oraz poznanie własnych możliwości dają właściwe rozeznanie, zrozumienie, wpływają na świadomość swego „ja” i podejmowanych działań. Amerykańska Akademia Psychologii Medycznej definiuje psychologię medyczną jako dziedzinę nauki, która podziela z psychologią zdrowia i medycyną behawioralną zainteresowanie sposobami oddziaływania czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych na zdrowie. Psycholodzy medyczni wykorzystują teorie i zasady psychologiczne w celu poprawy zdrowia i samopoczucia pacjentów z chorobami fizycznymi (1).

Psycholog medyczny uczy pracy w zespole, pomaga w uzyskaniu dobrego kontaktu chorego z rodziną, lekarzami, pielęgniarkami, terapeutami. Najistotniejszym elementem jest relacja oraz współpraca pomiędzy rodziną, pacjentem, personelem medycznym. 

Pacjent w kontekście psychologii medycznej

Od momentu przyjęcia pacjenta do szpitala, hospicjum, domu opieki i in. na całym personelu spoczywa konieczność przekazywania informacji zarówno tych dobrych – związanych z wyleczeniem choroby, jak i tych złych, dotyczących zbliżającego się kresu życia. 

W przekazywaniu złych wiadomości należy uwzględniać wiele czynników. Przede wszystkim osobowość pacjenta, jego stan psychiczny (w momencie przekazywania), gotowość psychiczną do rozmowy. W modelu konsultacji bardzo kładzie się nacisk na całościowy układ relacji lekarz – pacjent. Zwraca się uwagę na osobowość lekarza i pacjenta. Priorytetowy jest dialog, w którym brane są pod uwagę takie czynniki, jak: ton głosu, treść przekazu, słownictwo, empatia, relacyjność, zrozumienie, sprawdzenie, czy przeciwna strona rozumie to samo.

Pacjenci w różny sposób reagują na chorobę. Zachowanie chorobowe stanowi odzwierciedlenie procesu radzenia sobie, czyli zwalczania odczuwalnych objawów i związanego z tym dyskomfortu lub adaptacji. Samo podjęcie decyzji o zasięgnięciu porady lekarskiej może być trudne. Kolejnym wyzwaniem może być dla pacjenta odwlekanie decyzji o leczeniu. Wyróżnia się trzy podstawowe etapy procesu decyzyjnego, z których każdy wiąże się z opóźnianiem. Zalicza się do nich: 

• zwłokę w ocenie choroby (okres między wystąpieniem pierwszych objawów choroby a konstatacją faktu bycia chorym), 
• zwłokę w stwierdzeniu choroby (okres między konstatacją aktu bycia chorym a stwierdzeniem, że wymagana jest pomoc lekarska), 
• zwłokę w podjęciu decyzji o leczeniu (okres między stwierdzeniem, że potrzebna jest pomoc lekarska, a wdrożeniem tej decyzji w czyn). 

Galeria

Zobacz więcej