Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego − postępowanie usprawniające

Staw kolanowy tworzy skomplikowaną strukturę biomechaniczną, dzięki której możliwe są ruchy zginania i prostowania. Powstał na styku dwóch długich dźwigni utworzonych przez kość udową oraz kość piszczelową (1).

Jako staw pseudozawiasowy, jego ruchy zostały zredukowane do płaszczyzny strzałkowej. Zakres ruchów jest osobniczo różny i jest wypadkową obwodu mięśni uda i podudzia, wieku oraz uwarunkowań kulturowych – najczęściej przyjmuje wartość 0 stopni wyprostu (fizjologiczny przeprost może osiągać wartość około minus 5 stopni), wartość zgięcia waha się w przedziale od 120 do 150 stopni (2). Ruchy w płaszczyźnie czołowej praktycznie nie występują. Ograniczenie ruchów w stawie kolanowym wyłącznie do jednej płaszczyzny jest podyktowane koniecznością zapobiegania potencjalnym urazom. Staw kolanowy spełnia istotną rolę w mechanizmie poruszania się człowieka i jest zaliczany do głównych stawów narządu ruchu kończyny dolnej (3). Upośledzenie funkcji stawu kolanowego lub jego uraz każdorazowo prowadzą do zaburzenia funkcji lokomocji i samoobsługi chorego, a nieleczone mogą prowadzić do powstania zmian o charakterze zwyrodnieniowym (4). Aby staw kolanowy spełniał swoje podstawowe zadania, powinien charakteryzować się optymalną ruchomością przy jednoczesnym zachowaniu stabilności. Za stabilność stawu odpowiada szereg struktur, wśród których można wymienić: torebkę stawową, ukształtowanie powierzchni stawowych, łąkotki, więzadła oraz ścięgna mięśni wraz z mięśniami (5). Do najważniejszych stabilizatorów biernych stawu kolanowego należą więzadła, które stanowią swoisty kompleks i są od siebie współzależne − uzupełniają swoje funkcje − dzięki czemu staw kolanowy zachowuje stabilność, nie tracąc przy tym ruchomości. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że to właśnie w więzadłach znajduje się najwięcej receptorów czucia głębokiego, które w bezpośredni sposób „odczytują” informacje o aktualnym położeniu ciała lub jego odcinków w przestrzeni i przesyłają informacje do ośrodkowego układu nerwowego, a ten z kolei rekrutuje podrzędne mu struktury narządu ruchu i wysyła informacje do efektorów.

Ten skomplikowany system przewodnictwa odbywa się na drodze odruchowej i chroni staw przed uszkodzeniami mechanicznymi (6). Staw kolanowy posiada liczne więzadła, wśród których cztery wymieniane są jako więzadła pierwszego rzędu. Zapewniają one stabilność stawu, a ich uszkodzenie uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie człowieka. Należą do nich dwa więzadła poboczne: strzałkowe oraz piszczelowe, oraz więzadło krzyżowe przednie i tylne (7). 

Stopnie swobody

Aby prawidłowo zrozumieć złożoność biomechaniki stawu kolanowego, a tym samym rolę poszczególnych więzadeł, warto rozpocząć omawianie zależności panujących w stawie kolanowym od stopni swobody (8). Jak wspomniano na samym początku, staw kolanowy jest stawem pseudozawiasowym, co powinno oznaczać, że występujące w nim ruchy dotyczą wyłącznie prostowania i zginania, przy czym początkowe ruchy zginania do wartości około 20 stopni odbywają się jedynie jako toczenia, natomiast pozostała wartość osiąganego zgięcia jest uwarunkowana ślizganiem się kłykci kości udowej po powierzchni stawowej kości piszczelowej (9). 

Tymczasem z praktycznego punktu widzenia staw kolanowy posiada 6 stopni swobody, z czego 3 dotyczą translacji, a kolejne 3 rotacji; są to: 

1. translacja przednio-tylna (wysuwanie piszczeli do przodu i tyłu), 
2. translacja przyśrodkowo-boczna (przesunięcie piszczeli w stronę przyśrodkową lub boczną) i 
3. translacja dystalno-proksymalna (trakcja, kompresja) oraz
4. rotacja zgięciowo-wyprostna, 
5. rotacja zewnętrzno-wewnętrzna,
6. rotacja przywiedzeniowo-odwiedzeniowa (koślawienie i szpotawienie stawu) (8). 

Wnikliwa analiza znaczenia stopni swobody dla prawidłowego funkcjonowania stawu kolanowego i współzależności poszczególnych więzadeł jest fundamentalna w celu zrozumienia biomechaniki stawu, zależności występujących pomiędzy poszczególnymi strukturami anatomicznymi, a także jest niezbędna do właściwego planowania leczenia i stosowania profilaktyki. 

Galeria

Zobacz więcej