Zapalenie rozcięgna podeszwowego ‒ jak skutecznie przeprowadzać zabiegi ultradźwiękami i pozaustrojową falą uderzeniową (ESWT)

Ultradźwięki czy fala uderzeniowa?

Odpowiedź wydaje się prosta, choć nie jest taka oczywista, bo zależy przede wszystkim od: rzetelnej wiedzy fizjoterapeutów na temat schorzenia, wiedzy na temat każdej z terapii, sposobu jej prowadzenia w czasie, doboru parametrów, znajomości najnowszych badań dowodzących skuteczności bądź nie zastosowanych terapii. Jak bardzo jest skomplikowane, pokazuje sposób przeprowadzania terapii, zwłaszcza ultradźwiękami, u pacjentów z zapaleniem rozcięgna podeszwowego w okolicy guza piętowego, z pominięciem tych wszystkich miejsc, z powodu których dochodzi do powstania zapalenia rozcięgna, a w kolejnych etapach choroby do blizny na pięcie w postaci osteofitu.

Brak wiedzy na temat etiopatogenezy choroby oraz prawidłowej metodyki wykonania zabiegu prowadzi przeważnie do nieskuteczności i niemożności pomocy w leczeniu pacjenta. Zwykle nie chodzi o to, która terapia jest skuteczniejsza, ale która jest poprowadzona w prawidłowy sposób. Badania dotyczące efektywności terapii pozaustrojową falą uderzeniową, jak i terapią ultradźwiękami wskazują wyraźnie na skuteczność każdej z nich (10, 12). Różnica, której dowiedziono, polega na liczbie zabiegów. Wykazano, że w przypadku fali uderzeniowej wystarczą trzy zabiegi, natomiast w przypadku ultradźwięków zabiegów potrzebnych jest co najmniej dwa razy więcej (10). Najwięcej prac badawczych poświęconych jest porównaniu dwóch rodzajów fal uderzeniowych – zogniskowanej i radialnej (11). Pomimo pozytywnych efektów uzyskanych po zastosowaniu obu fal nie możemy arbitralnie stwierdzić, że fala uderzeniowa przynosi lepsze efekty niż ultradźwięki.

Badania pokazują również, że alternatywne metody leczenia zapalenia rozcięgna podeszwowego, jak: nieinwazyjna inertaktywna neurostymulacja (NIN), impulsowa częstotliwość radiowa pod kontrolą ultradźwięków (UG-PRF), wewnątrzustrojowa pneumatyczna fala uderzeniowa (IPST), a także laser niskoenergetyczny (LLLT), mogą być również efektywnymi metodami leczenia. Potencjalnie nawet neurostymulacja (NIN), laseroterapia oraz pneumatyczna fala uderzeniowa (IPST) mogą być skuteczniejszymi narzędziami w leczeniu niż terapia ultradźwiękami czy pozaustrojową falą uderzeniową (ESWT), jednak na tyle rzadko brane są pod uwagę w leczeniu, że nie ma wystarczająco obszernych dowodów na ich przewagę w działaniu.

Na pewno jednak wielu autorów rekomenduje radialną falę uderzeniową (RSW) w leczeniu zapalenia rozcięgna podeszwowego (13). Dobre i bardzo dobre efekty przynosi łączenie metod w leczeniu w przypadku jakiegokolwiek schorzenia. Również w tym wypadku łączenie metod daje lepsze rezultaty w kwestii poprawy funkcji i zmniejszenia bólu. Ciekawe jest włączenie elektrycznego suchego igłowania do programu leczenia ostrogi piętowej wraz z terapią manualną, terapią ultradźwiękami i prowadzeniem ćwiczeń. Taki sposób leczenia daje dużo większe efekty terapeutyczne niż terapia manualna, ultradźwięki i ćwiczenia bez elektrycznego suchego igłowania (14).

Co najistotniejsze

Leczenie ostrogi piętowej, jak i każdej jednostki chorobowej, powinno odbywać się po dokładnie przeprowadzonych badaniach diagnostycznych. Nie ma jednego dobrego zabiegu w fizjoterapii, istnieje wiele, które mogą pomóc pacjentowi. Łączenie zabiegów i metod przynosi najlepsze efekty leczenia. Najważniejszy jest jednak terapeuta, który zajmie się pacjentem kompleksowo, nie ograniczając się tylko do głównego problemu w układzie kostno-stawowo-mięśniowym, z którym pacjent przyszedł.

Piśmiennictwo

1. Gaździk T.: Ostroga piętowa. Ortopedia i traumatologia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1998, s. 489.
2. Trojian T., Tucker AK.: Plantar Fasciitis. „American Family Physician”, 15, 99 (12), 2019, 744-750.
3. Goff J.G., Crawford R.: Diagnosis and treatment of plantar fasciitis. „American Family Physician”, 15, 84 (6), 2011, 676-682.
4. Rompe JD., Schoellner C., Nafe B.: Evaluation of low-energy extracorporeal shock-wave application for treatment of chronic plantar fasciitis. „The Journal of Bone and Joint Surgery American Volume”, 84 (3), 2002, 335-341.
5. Lou J., Wang S., Liu S, Xing G.: Effectiveness of Extracorporeal Shock Wave Therapy Without Local Anesthesia in Patients With Recalcitrant Plantar Fasciitis: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. „American Journal of Physical Medicine and Rehabilitation”, 96 (8), 2017, 529-534.
6. Koch M., Chochowska M., Marcinkowski J.T.: Skuteczność terapii pozaustrojową falą uderzeniową w leczeniu ostrogi piętowej. „Hygeia Public Health”, 49 (4), 2014, 838- 844.
7. Njawaya M.M., Moses B., Martens D., Orchard J.J., Driscoll T., Negrine J., Orchard J.W.: Ultrasound Guidance Does Not Improve the Results of Shock Wave for Plantar Fasciitis or Calcific Achilles Tendinopathy: A Randomized Control Trial. „Clinical Journal of Sport Medicine”, 28 (1), 2018, 21-27.
8. Miller D.L., Smith N.B., Bailey M.R., Czarnota G.J., Hynynen K., Makin I.R.: Overview of therapeutic ultrasound applications and safety considerations. „Journal of Ultrasound in Medicine”, 2012.
9. Har G.: Therapeutic applications of ultrasound. „Progress in Biophysics and Molecular Biology”, 93 (1-3), 2007, 111-29.
10. Rompe J.D., Decking J., Schoellner C., Nafe B.: Shock wave application for chronic plantar fasciitis in running athletes. A prospective, randomized, placebo-controlled trial. „American Journal of Sports Medicine”, 31 (2), 2003, 268-275.
11. Lohrer H., Nauck T., Dorn-Lange N.V., Sholl J, Vester J.C.: Comparison of radial versus focused extracorporeal shock waves in plantar fasciitis using functional measures. „Foot and Ankle International”, 31 (1), 2010, 1-9.
12. Krukowska J., Wrona J., Sienkiewicz M., Czernicki J.: A comparative analysis of analgesic efficacy of ultrasound and shock wave therapy in the treatment of patients with inflammation of the attachment of the plantar fascia in the course of calcaneal spurs. „Archives of Orthopaedic and Trauma Surgery”, 136 (9), 2016, 1289-1296.
13. Li X., Zhang L., Gu S., Sun J., Qin Z., Yue J., Zhong Y., Ding N., Gao R.: Comparative effectiveness of extracorporeal shock wave, ultrasound, low-level laser therapy, noninvasive interactive neurostimulation, and pulsed radiofrequency treatment for treating plantar fasciitis: A systematic review and network meta-analysis. „Annual Review of Medicine”, 97 (43), 2018.
14. Dunning J., Butts R., Henry N., Mourad F., Brannon A., Rodriguez H., Young I., Arias-Buría J.L., Las-Peńas C.F.: Electrical dry needling as an adjunct to exercise, manual therapy and ultrasound for plantar fasciitis: A multi-center randomized clinical trial. „PLOS One”, 13 (10), 2018.

dr n. o kult. fiz. Aneta Demidaś
Zakład Masażu i Fizykoterapii
Wydział Fizjoterapii
Akademii Wychowania Fizycznego
we Wrocławiu

Galeria