Integracja bilateralna i jej zastosowanie w holistycznej neurorehabilitacji

Integracja bilateralna autorstwa Sheili Dobie OBE to metoda terapeutyczna, w której podstawową zasadą jest wspomaganie współpracy pomiędzy półkulami mózgowymi poprzez określone ćwiczenia ruchowe. Jej zastosowanie jest bardzo szerokie, bowiem może być wykorzystywana zarówno u osób zdrowych, w celu doskonalenia umiejętności ruchowych oraz kształtowania harmonii ciała i psychiki, jak i u osób z różnorodnymi zaburzeniami neurologicznymi. Działanie tej metody terapeutycznej opiera się na aktualnej wiedzy: neurobiologicznej, medycznej, psychologicznej oraz pedagogicznej, a jej skuteczność została empirycznie potwierdzona zarówno w polskich, jak i międzynarodowych badaniach. Perspektywa wykorzystania integracji bilateralnej w holistycznej neurorehabilitacji, szczególnie w przypadku zaburzeń neurorozwojowych oraz dysharmonii rozwoju psychomotorycznego, wydaje się szczególnie interesująca.

Słowa kluczowe: integracja bilateralna, neurorehabilitacja, rehabilitacja dziecięca, rozwój psychomotoryczny

Podstawowym środkiem leczniczym w fizjoterapii jest ruch, definiowany jako każda zmiana położenia ciała. Angażuje on nie tylko układ mięśniowo-szkieletowy, ale także układ sercowo-naczyniowy oraz układ nerwowy. Każdy akt ruchowy jest bowiem związany z wydatkiem energetycznym, a także wymaga prawidłowego działania receptorów oraz efektorów, aby dany ruch był efektywny (1).

Oddziaływanie ruchu na układ nerwowy

Ruch wpływa na rozwój synaps nerwowo-mięśniowych, dzięki czemu rozwija: pamięć motoryczną, zdolności koordynacyjne, a także szybkość reakcji na bodźce. W ten sposób uaktywnia dojrzewanie ośrodków motorycznych w mózgu, powodując wzrost szybkości przewodzenia impulsów nerwowych, a to bezpośrednio przekłada się na zwiększenie efektywności pracy ośrodkowego układu nerwowego (2, 3). Z punktu widzenia biologii molekularnej ruch wpływa na połączenia międzyneuronalne w mózgu także na poziomie epigenetycznym, bowiem aktywność ruchowa aktywuje ekspresję genów odpowiedzialnych za promowanie wzrostu kolców dendrytycznych oraz kodujących czynniki wzrostu nerwów mające wpływ na plastyczność neuronalną (4, 5).

Z perspektywy neurofizjologicznej już samo pobudzenie proprioceptywne, przedsionkowe oraz taktylne związane z wykonywanym aktem ruchowym wpływa na aktywność kory mózgowej oraz przebudowę połączeń międzyneuronalnych. Wykazano bowiem, że nawet ćwiczenia bierne wykonywane przez fizjoterapeutę aktywują pierwotną korę somatosensoryczną, pierwotną korę ruchową, tylną korę ciemieniową oraz wtórną korę somatosensoryczną (6). Ćwiczenia według koncepcji PNF (ang. proprioceptive neuromuscular facilitation) opierają się na ruchach funkcjonalnych i z większym zaangażowaniem pacjenta pobudzają dodatkowo grzbietowo-boczną korę przedczołową oraz korę ciemieniową, szczególnie w przypadku ruchów z przekroczeniem linii środkowej ciała (7). Koncentracja na wykonywanym akcie ruchowym kształtuje ponadto koordynację nerwowo-mięśniową, czyli umiejętność organizowania ciała w ruchu, a to przekłada się na poprawę aktywności umysłowej (8, 9). Zauważa się bowiem, że świadome wykonywanie aktów ruchowych wpływa nie tylko na kształtowanie się równowagi, mobilności oraz koordynacji, ale także odgrywa ważną rolę w uczeniu się, koncentracji oraz kształtowaniu schematu ciała (10). Z praktycznego punktu widzenia zasadne wydaje się więc poszukiwanie takich metod neurorehabilitacji, które wykorzystują wszystkie wymienione mechanizmy neurofizjologiczne, aby jak najefektywniej kształtowały się zarówno funkcje motoryczne, jak i poznawcze.

Integracja bilateralna jako kompleksowe podejście do neurorehabilitacji

Jedną z koncepcji terapeutycznych, które łączą automatyzację wzorców funkcjonalnych z kształtowaniem świadomości ciała poprzez wykonywanie aktów ruchowych, jest integracja bilateralna według Sheili Dobie OBE. Odnosi się ona do procesu bilateralnej integracji, czyli współpracy pomiędzy półkulami mózgowymi. Koncepcja ta jest wykorzystywana zarówno u osób zdrowych, u pacjentów chcących odzyskać pełną sprawność układu nerwowego, jak i w terapii neurorozwojowej. Jest ona przeznaczona jednak głównie dla dzieci z zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego.

Galeria

Zobacz więcej