Magnetostymulacja jako metoda fizykalna wspomagająca leczenie owrzodzenia podudzia po urazie mechanicznym

Magnetostymulacja jako metoda fizykalna wspomagająca leczenie owrzodzenia podudzia po urazie mechanicznym – opis przypadku

Autorzy: dr Jarosław Pasek , mgr Piotr Kędzia , mgr Amadeusz Moś Data publikacji: 17.03.2025 r. Numer wydania: 1/2025

Analiza przypadków Warto wiedzieć

Owrzodzenia podudzi (ang. venous ulcers, VU) to przewlekłe rany, które powstają w dolnej części kończyny pomiędzy stawem kolanowym a stawem skokowym. Większość owrzodzeń goleni jest następstwem przewlekłej niewydolności żylnej – około 80% wszystkich przypadków. Pozostałe przypadki to owrzodzenia tętnicze i mieszane tzw. tętniczo-żylne (około 20% przypadków). Rany te mogą być pojedyncze lub mnogie, punktowe lub rozległe, obejmujące w skrajnych przypadkach cały obwód goleni. Ich głębokość może być również zróżnicowana nawet w obrębie tego samego owrzodzenia. Owrzodzenia mogą być także następstwem nieszczęśliwych wypadków, urazów czy powikłań pooperacyjnych. Są to zmiany, które niepokoją pacjentów, powodują ból, zwiększają ryzyko infekcji, wydzielają nieprzyjemny zapach i poważnie wpływają na mobilność i jakość życia chorych, zaburzając ich funkcjonowanie w życiu codziennym (1, 2).

Przewlekłe rany, których szacowana częstość występowania wynosi 2,21 ran na 1000 osób, stanowią poważne wyzwanie dla opieki zdrowotnej na całym świecie i niekorzystnie wpływają na stabilność finansową i dobre samopoczucie dotkniętych nimi osób (3). Rany, w tym owrzodzenia o różnej etiologii, występują u około 2-3% społeczeństw – 760 tys. Polaków. Częstość występowania owrzodzeń waha się z kolei od 1% do 3% u osób dorosłych. Ryzyko VU wzrasta wraz z wiekiem, 22% osób rozwija pierwsze VU przed 40. rokiem życia, a 13% przed 30. rokiem życia, co negatywnie wpływa na zdolność do pracy i uczestniczenie w zajęciach społecznych (4).

Gojenie VU jest procesem notorycznie powolnym, 93% VU powinno zagoić się w ciągu 12 miesięcy, a 7% pozostaje niewyleczonych nawet po 5 latach, podczas gdy wskaźnik nawrotów w ciągu 3 miesięcy od wyleczenia wynosi około 70%. Gojenie się ran jako proces biologiczny osiąga się poprzez cztery precyzyjnie i wysoko zaprogramowane etapy: hemostazę, stan zapalny, proliferację i przebudowę. Aby rana zagoiła się pomyślnie, wszystkie cztery etapy muszą wystąpić w odpowiedniej kolejności i w odpowiednich ramach czasowych. Wiele niezależnych czynników może jednak zakłócić jeden lub więcej etapów tego procesu, powodując w ten sposób nieprawidłowe lub utrudnione gojenie się rany (5, 6).

Nieustanny rozwój technologiczny przyczynia się do wprowadzania w medycynie coraz bardziej nowatorskich, skutecznych, a zarazem bezpiecznych dla pacjenta sposobów leczenia. Wśród upowszechnianych przez terapeutów metod pojawiają się terapie wykorzystujące pola magnetyczne niskiej częstotliwości (7).

Magnetostymulacja wykorzystuje do celów terapeutycznych zmienne pola magnetyczne o niskich i średnich wartościach indukcji magnetycznej wynoszących od 1 pT do 100 µT oraz częstotliwość impulsu podstawowego wynoszącą od kilku do 3000 Hz (najczęściej 180-195 Hz). Przebieg impulsu podstawowego jest najczęściej zbliżony do piłokształtnego, a w opcji jonowego rezonansu cyklotronowego impulsy podstawowe układają się w paczki impulsów o częstotliwości 12,5-29 Hz, grupy paczek o częstotliwości 2,8-7,6 Hz oraz serie o częstotliwości 0,08-0,3 Hz, co umożliwia uzyskanie odpowiednich częstotliwości rezonansowych dla poszczególnych kanałów jonowych. Z kolei wartości natężenia pola elektrycznego generowanego przez aparaturę do magnetostymulacji są porównywalne z polem ziemskim i wynoszą około 130 V/m (8).

Metody z zakresu fizjoterapii stanowią coraz częściej wykorzystywany i skuteczny sposób leczenia różnych dysfunkcji w obrębie narządu ruchu, przynosząc niejednokrotnie lepsze efekty niż terapia farmakologiczna. Włączenie określonych metod do standardowego leczenia znacznie skraca czas powrotu do zdrowia. Prowadzone badania wskazują, że stosowanie metod fizjoterapii wpływa pozytywnie na szybsze przywrócenie sprawności lub znacznej poprawy jakości życia pacjentów, niejednokrotnie także tych zmagających się z chorobami przewlekłymi, do których należą trudno gojące się rany.

Cel pracy

Celem pracy jest ocena wyników leczenia owrzodzenia podudzia po urazie mechanicznym 52-letniej pacjentki z zastosowaniem zabiegów magnetostymulacji.

Opis przypadku

52-letnia pacjentka została skierowana do szpitala z powodu rany pourazowej (owrzodzenia) w okolicy prawego podudzia (fot. 1). Z relacji pacjentki wynikało, że rana ta powstała w wyniku uderzenia podczas wykonywania codziennych czynności około 2 miesiące przed zgłoszeniem się do izby przyjęć.

W badaniu fizykalnym stwierdzono ranę o średnicy ok. 6 cm okolicy prawego podudzia z miejscowym odczynem zapalnym skóry i tkanki podskórnej wokół rany i znaczną bolesnością podczas badania palpacyjnego (intensywność odczuwanych dolegliwości bólowych rany z ostatniego tygodnia pacjentka określiła na średnio 6-7 pkt. w skali analogowo-wzrokowej VAS (ang. visual analogue scale). Rana była powierzchowna, czysta, o dość regularnych kształtach. Wykonano konsultację chirurgiczną, angiologiczną oraz zlecono badanie angio-TK, w którym stwierdzono: ,,(…) w zakresie podudzi: po stronie prawej słabo zakontrastowany proksymalny odcinek tętnicy piszczelowej tylnej, w części dystalnej niewidoczny. Poza tym tętnice podudzi dobrze wysycone, drożne na całej długości, bez zwężeń’’.

Z zebranego wywiadu wynikało, że pacjentka choruje na nadciśnienie tętnicze (wartość pomiaru na izbie przyjęć wynosiła 145/90 mmHg), dnę moczanową oraz niedoczynność tarczycy. W badaniu fizykalnym stwierdzono także żylaki kończyn dolnych. Chora negowała stosowanie używek. BMI u chorej wynosił 39 kg/m² (otyłość II stopnia).

Zdecydowano o przyjęciu pacjentki na oddział. Wdrożono odpowiednie leczenie farmakologiczne, opatrunki medyczne oraz codzienną pielęgnację rany. W ramach leczenia pacjentce dołączono również zabiegi magnetostymulacji.

Procedura zabiegów magnetostymulacji

Zabiegi magnetostymulacji wykonywane były z wykorzystaniem urządzenia Viofor JPS Standard (Med. & Life, Komorów, Polska), działającego w oparciu o mechanizm jonowego rezonansu magnetycznego. Podczas zabiegu pacjentka przyjmowała pozycję siedzącą, a podudzie, na którym było obecne owrzodzenie, znajdowało się w świetle aplikatora klinicznego pierścieniowego dużego o średnicy 50 cm, w którego ścianie umieszczone były trzy pary cewek wytwarzających zmienne pole magnetyczne o niskiej wartości indukcji magnetycznej.

Stosowano program terapeutyczny M2P2, gdzie M2 oznacza aplikację z narastającą intensywnością pola magnetycznego (stopień intensywności pola magnetycznego narastał cyklicznie w czasie aplikacji co 10 lub 12 sekund od 0 do wybranego poziomu 10 w 12-stopniowej skali), a P2 oznacza wykorzystanie systemu JPS z dwoma rodzajami impulsów magnetycznych o częstotliwości 180-195 Hz.

Zabiegi wykonywano raz dziennie (każdorazowo przez 12 minut) przez okres 2 tygodni (codziennie przez 5 dni w tygodniu z przerwami sobotnio-niedzielnymi) – łącznie cykl terapeutyczny obejmował 10 zabiegów.

Wyniki

Podczas pierwszych kilku zabiegów pacjentka zgłaszała stopniowe zmniejszanie odczuwanych dolegliwości bólowych (do wartości 2-3 pkt. w skali VAS po wykonaniu pierwszych pięciu zabiegów). Widoczne było również znaczne zmniejszanie się powierzchni leczonego owrzodzenia i intensywne ziarninowanie.

Po zakończeniu całego cyklu terapeutycznego trwającego 2 tygodnie pacjentka zgłosiła praktycznie całkowite ustąpienie dolegliwości bólowych (1 pkt w skali VAS). Ostateczny stan miejscowy owrzodzenia po zakończeniu leczenia przedstawia fot. 2.

Omówienie wyników

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi European Wound Management Association leczenie trudno gojących się ran wymaga interdyscyplinarnych działań prowadzonych przez wykwalifikowane zespoły medyczne, które powinny zapewnić właściwe warunki do prawidłowego przebiegu procesu gojenia się ran (9). Do niedawna postępowanie prowadzone było zgodnie ze strategią TIME. Obecnie rekomendowana jest strategia TIMERS, którą uzupełniono o dwa elementy:

R (ang. repair and regeneration) – naprawę i regenerację,
S (ang. social and individual-related factors) – czynniki społeczne i indywidualne (10).

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na coraz częstsze stosowanie terapii uzupełniających (np. zabiegów fizykalnych, terapii podciśnieniowej itp.). Metody fizykalne powinny stanowić nieodzowny element w leczeniu ran (11). Są to metody nieinwazyjne, bezpieczne (przy zachowaniu zasad metodycznych i uwzględniając przeciwwskazania) oraz możliwe do stosowania zarówno w warunkach domowych, jak i szpitalnych. Ważne są także względy ekonomiczne, co potwierdza również przedstawiony przez nas przypadek.

Korzystny efekt działania zabiegów magnetostymulacji w leczeniu ran wynika z ich biologicznych oddziaływań, do których należy m.in.: intensyfikacja procesów utylizacji tlenu i oddychania tkankowego, nasilanie procesów oddychania beztlenowego w niedokrwionych tkankach, działanie przeciwzapalne związane z modulacją profilu wydzielanych cytokin oraz działanie wazodylatacyjne i angiogenetyczne związane ze zwiększoną proliferacją komórek śródbłonka i produkcją czynnika wzrostu fibroblastów (FGF), powodujące rozwój krążenia obocznego w okolicy powstałych ran. Ponadto zmienne pola magnetyczne nasilają procesy regeneracji i reparacji tkanek, m.in. poprzez stymulację syntezy kolagenu i pobudzenie procesu naskórkowania oraz hamują procesy infekcyjne, a także wykazują silne działanie analgetyczne w przypadku współistniejących dolegliwości bólowych, co również udowodnił przedstawiony przypadek (7, 8, 12).

W medycynie metody fizykalne należą do jednych z najstarszych naturalnych metod leczenia. Skuteczność tych metod zależy w dużym stopniu od rodzaju schorzenia, nasilenia i czasu trwania zmian chorobowych, a przede wszystkim od systematycznego wykonywania zabiegów ściśle wg obowiązującej procedury terapeutycznej, a także rygorystycznego przestrzegania przez pacjenta zaleceń terapeuty. Należy mieć nadzieję, że dalsze badania kliniczne uwzględniające większe grupy badawcze pozwolą na potwierdzenie efektywności i bezpieczeństwa stosowania magnetostymulacji w leczeniu przewlekłych czy powikłanych ran o różnej, w tym także pourazowej etiologii, a w konsekwencji na wprowadzenie tej metody do rutynowej praktyki klinicznej w tym zakresie.

Wnioski

Z opisanego studium przypadku można wyciągnąć następujące wnioski:

Zabiegi magnetostymulacji stosowane u pacjentki z pourazowym owrzodzeniem podudzia zmniejszyły jego powierzchnię oraz intensywność odczuwanych dolegliwości bólowych.
Przedstawiony przypadek potwierdza, że opieka nad chorym z raną wymaga podejmowania wielokierunkowych działań, w tym szczegółowej diagnostyki, leczenia przyczynowego i właściwego postępowania miejscowego.

Ttile: Magnetostimulation as a physical method supporting the treatment of leg ulcer after mechanical trauma – a case report

Streszczenie: Wraz z dynamicznym rozwojem wielu dyscyplin naukowych przypadającym na ostatnie dziesięciolecia rosną nadzieje związane z nowymi, alternatywnymi metodami leczenia, ale i oczekiwania wobec nich. Nowe metody mają zapewniać precyzję, powtarzalność, ale przede wszystkim skuteczność leczenia. Dotyczy to także leczenia przewlekłych i trudno gojących się ran, które stanowią nadal poważny, interdyscyplinarny problem medyczny. Istnieje cały szereg fizykalnych metod terapeutycznych wspomagających gojenie ran, które w połączeniu z właściwym postępowaniem pozwalają nie tylko przyspieszyć gojenie, ale dają znacznie lepsze efekty funkcjonalne i kosmetyczne. W artykule przedstawiono korzystny wynik leczenia 52-letniej pacjentki z owrzodzeniem podudzia prawego będącego następstwem urazu mechanicznego (przypadkowe uderzenie) przy zastosowaniu zabiegów zmiennego pola magnetycznego o charakterze magnetostymulacji. Zabiegi te, zastosowane w kompleksowym leczeniu, zmniejszyły powierzchnię owrzodzenia oraz intensywność odczuwanych dolegliwości bólowych.

Słowa kluczowe: leczenie, magnetostymulacja, medycyna fizykalna, owrzodzenie podudzia

Summary: With the dynamic development many sciences in recent decades, hopes and expectations for new, alternative treatment methods have been increasing. New methods are intended to ensure precision, repeatability, and above all, effectiveness of treatment. This also applies to the treatment of chronic and difficult-to-heal wounds, which still pose a serious, interdisciplinary medical problem. There is a whole range of physical therapeutic methods supporting wound healing, which, when combined with appropriate treatment, not only accelerate healing, but also provide much better functional and cosmetic results. The article presents a succesful outcome of treatment of a 52-year-old patient with an ulcer of the right lower leg resulting from mechanical injury (accidental impact) using alternating magnetic field treatments such as magnetostimulation. These modalities, used as part of the comprehensive treatment, have reduced ulcer area and the intensity of pain.

Keywords: treatment, magnetostimulation, physical medicine, leg ulcer

Piśmiennictwo

Garavello A., Fransvea P., Gilardi S., Fiamma P., Oliva E.: Venous ulcers: look at the patient, not at the ulcer! Risk factors and comorbid conditions in venous ulcers of lower limbs. „Minerva Cardiol Angiol”, 2023, 71, 5, 575-81.
Bonkemeyer Millan S., Gan R., Townsend P.E.: Venous Ulcers: Diagnosis and Treatment. „Am Fam Physician”, 2019, 100, 5, 298-305.
Baczako A., Fischer T., Konstantinow A., Volz T.: Chronische Wunden richtig behandeln [Chronic wounds]. „MMW Fortschr Med”, 2019, 161, 5, 48-56.
Malka M, Krakowiecki A., Chojak M., Pławski M., Wądołek M. et al.: The Pathogen Isolates in Chronic Wound Infections in Poland. „Pol J Microbiol”, 2023, 72, 2, 133-142.
Lindholm Ch., Searle R.: Wound management for the 21st century: combining effectiveness and efficiency. „Int Wound J”, 2016, 13, 2, 5-15.
Szkiler E., Kucharzewski M., Bitenc-Jasiejko A.: Stymulacja tkanek w leczeniu ran. „Forum Leczenia Ran”, 2021, 2, 4, 145-50.
Pasek J., Pasek T., Sieroń-Stołtny K., Cieślar G., Sieroń A.: Electromagnetic fields in medicine – the state of art. „Electromagn Biol Med”, 2016, 35, 170-5.
Pasek J., Sieroń A., Cieślar G.: Magnetostymulacja we współczesnej medycynie fizykalnej. „Rehabilitacja w Praktyce”, 2021, 2, 58-62.
Wittens C., Davies A.H., Baekgaard N. et al.: Management of chronic venous disease: Clinical Practice Guidelines of the European Society for Vascular Surgery. „Eur J Vasc Endovasc Surg”, 2015, 49, 6, 678-737.
Webb R.: Hard-to-heal wounds: TIMERS for action. „J Wound Care”, 2019, 28, 3, 131.
Holloway S., Ahmajärvi K., Frescos N. et al.: Holistic management of wound-related pain. „J Wound Management”, 2024, 25, 1, 1-84.
Sieroń A., Cieślar G., Stanek A. (red.): Pola magnetyczne i światło w medycynie i fizjoterapii. α-medica press, Bielsko-Biała 2013.