Upadki osób starszych – vademecum fizjoterapeuty

Zdolność utrzymania równowagi

Utrzymanie równowagi posturalnej względem niewielkiej płaszczyzny podparcia to złożone zadanie, które obejmuje wiele składowych i polega na ciągłej utracie oraz odzyskiwaniu równowagi. Upadek może być wynikiem problemu z jednym lub wieloma czynnikami, co utrudnia ustalenie głównej przyczyny (2, 6).

Pod względem fizjologicznym kontrola równowagi zależy od:

1. ) układu czuciowego – pozycja i orientacja ciała w przestrzeni, kluczowa rola w informowaniu OUN,
2. ) ośrodkowego układu nerwowego – scalenie, interpretacja oraz koordynacja bodźców sensorycznych oraz kierowanie wykonywaniem ruchów,
3. ) układu nerwowo-mięśniowego – reakcja na bodźce z ośrodkowego układu nerwowego (6).

Czynniki ryzyka upadków

Istnieją dowody na to, że upadkom można zapobiegać poprzez badania przesiewowe mające na celu wykrycie czynników ryzyka i następnie dobranie adekwatnych form prewencji, co jest procesem wchodzącym w zakres praktyki fizjoterapeuty (7).

Większość upadków jest raczej następstwem złożonych interakcji między osobniczą skłonnością do upadku a przyczynami zewnętrznymi niż skutkiem działania pojedynczego czynnika (4).

W pracach badawczych wymieniane są różne składowe, które pośrednio lub bezpośrednio wpływają na ryzyko wystąpienia upadku. W badaniu pacjenta powinno się uwzględnić następujące czynniki:

• występowanie upadków w przeszłości,
• osłabienie siły mięśniowej,
• zaburzenia chodu oraz równowagi,
• radzenie sobie z aktywnościami dnia codziennego (ADL),
• występowanie polifarmacji (przyjmowanie czterech lub więcej leków) oraz zażywanie leków z grupy FRIDs (ang. fall-risk-increasing drugs – np. benzodiazepiny, leki nasenne, przeciwdepresyjne i środki uspokajające),
• obecność choroby zwyrodnieniowej stawów,
• zaburzenia neurologiczne (np. choroba Parkinsona, polineuropatia, udar mózgu, SM),
• zaburzenia sercowo-naczyniowe (np. niedociśnienie ortostatyczne, zawroty głowy),
• zaburzenia neurokognitywne (np.: majaczenie, depresja, demencja, problemy behawioralne, takie jak impulsywność i pobudzenie),
• choroby metaboliczne (niedoczynność tarczycy, cukrzyca, hipoglikemia, niedokrwistość, hiponatremia, odwodnienie, osteoporoza),
• zaopatrzenie ortopedyczne,
• wzrok oraz słuch,
• problemy ze stopami (modzele, deformacje palców i paznokci) i obuwiem,
• nietrzymanie moczu,
• ból,
• czynniki środowiskowe (śliskie schody, słabe oświetlenie przy wejściach, brak poręczy) i ryzykowne zachowania (wspinanie się na drabinę lub krzesło).

W przypadku gdy fizjoterapeuta wykrył w badaniu obecność czynników, których zaopatrzenie leży poza zakresem jego kompetencji, powinien odesłać takiego pacjenta na dalsze badanie do innego specjalisty (1, 2, 4-11).

Galeria

Zobacz więcej