Upadki osób starszych – vademecum fizjoterapeuty

Prewencja

Wielu upadkom da się zapobiec, ale wymaga to wprowadzenia odpowiedniej profilaktyki i badań przesiewowych w celu wykrycia osób szczególnie narażonych na ryzyko upadku.

W prewencji upadków kluczowe jest zaangażowanie osoby starszej. Należy wytłumaczyć pacjentowi, że praca nad czynnikami ryzyka, takimi jak problemy z chodem, równowagą i osłabieniem mięśni, wpłynie pozytywnie nie tylko na zmniejszenie szans na upadek, ale także na poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego oraz samodzielności (1).

Zapobieganie upadkom jest ważne nie tylko z klinicznego punktu widzenia, ale jest również istotne dla zdrowia publicznego, ponieważ częstość upadków i ich powikłań znacznie wzrasta, co z kolei obciąża system zdrowia (8).

Kluczowe aspekty prewencji to:

• edukacja związana z upadkiem,
• ocena środowiska i wprowadzenie możliwych modyfikacji (przydatne tu będą Westmead Home Safety Assessment oraz Falls Behavioural Scale for the Older Person) – adaptacja domów odnosi się na przykład do oświetlenia otoczenia, przydatności łóżek, krzeseł, dbałości o dywaniki i śliskie powierzchnie,
• wprowadzenie treningu poprawiającego siłę i równowagę,
• rozpoznanie istniejących chorób, oraz wprowadzenie/modyfikacja schematów leczenia,
• modyfikacja farmakoterapii – zmiana bądź zmniejszenie ilości przyjmowanych leków z grupy zwiększającej ryzyko upadków,
• dobranie sprzętu pomocniczego – laski, balkoniki, wózki inwalidzkie, obuwie ortopedyczne (1, 2, 6, 8).

Z przeprowadzonych badań wynika, że największą skuteczność w zapobieganiu upadkom mają odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne (6, 14).

Aktywność fizyczna i trening

Z danych zebranych przez GUS w 2021 r. wynika, że wraz z wiekiem maleje odsetek osób aktywnych fizycznie.
W grupie wiekowej 30-49 lat wyniósł ponad 40%, ale już w grupie 50-69 lat – poniżej 30%. Najmniej aktywne były osoby w wieku powyżej 70 lat – w zajęciach sportowych lub rekreacji ruchowej uczestniczyło tylko 15,5% osób (15).

Ogólne zalecenia tygodniowej aktywności fizycznej dla osób starszych to 150-300 minut aktywności o średniej intensywności lub 75-150 minut aktywności fizycznej o dużej intensywności.

Z badań obserwacyjnych wynika, że przestrzeganie tych wytycznych zmniejsza ryzyko przyszłych upadków i zmniejsza ryzyko indywidualnego upadku, chociaż wyniki te pozostają niepewne.

Można jednak oczekiwać, że promocja zdrowego stylu życia pośrednio zmniejszy ryzyko upadków poprzez pozytywny wpływ na utratę kondycji, osłabienie, sarkopenię i zdrowie układu sercowo-naczyniowego (1, 6).

Ćwiczenia zapobiegające upadkom powinny koncentrować się na utrzymaniu równowagi podczas czynności funkcjonalnych potrzebnych w życiu codziennym, takich jak zmiany pozycji, kierunku marszu, przechodzenie nad przeszkodami itp. Najbardziej odpowiednie zadania dla poszczególnych osób różnią się w zależności od stylu życia, potrzeb i środowiska (1, 2, 7).

Galeria

Zobacz więcej