Mali pacjenci, wielkie wyzwania – fizjoterapia w zaburzeniach przetwarzania sensorycznego

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego (SPD, ang. Sensory Processing Disorder) to coraz częściej rozpoznawany problem, który znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie najmłodszych pacjentów. Dziecko z nadwrażliwością dotykową, unikające hałasu czy mające trudności z koordynacją ruchową, to nie rzadkość, lecz wyzwanie, z którym fizjoterapeuci mierzą się coraz częściej. Jakie narzędzia oferuje fizjoterapia? Jak skutecznie wspierać dzieci z zaburzeniami sensorycznymi? Zachęcamy do lektury artykułów z tego zakresu (patrz: dół strony).

Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej to nieprawidłowości w sposobie, w jaki układ nerwowy odbiera, interpretuje i reaguje na bodźce zmysłowe. Dzieci z SPD mogą być nadwrażliwe (hiperreaktywne), niedowrażliwe (hiporeaktywne) lub poszukiwać intensywnych wrażeń sensorycznych. Zaburzenia te wpływają na motorykę, emocje, zachowanie, a w konsekwencji – na zdolność uczenia się i rozwijania relacji społecznych. Choć integracja sensoryczna tradycyjnie była domeną terapeutów SI, współczesna fizjoterapia coraz śmielej sięga po elementy tej terapii, włączając je w kompleksowe plany rehabilitacyjne.

Rola fizjoterapeuty w terapii zaburzeń sensorycznych

Fizjoterapeuta, pracując z dzieckiem z SPD, musi działać na kilku poziomach: regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji, równowagi, planowania motorycznego, a także uwagi i emocji. Terapia wymaga indywidualnego podejścia oraz ścisłej współpracy z rodziną i innymi specjalistami (np. terapeutą SI, psychologiem, logopedą). Narzędziem pracy fizjoterapeuty staje się ruch – celowy, dostosowany do profilu sensorycznego dziecka i jego potrzeb funkcjonalnych.

Nowoczesne podejścia terapeutyczne

W praktyce fizjoterapeutycznej doskonale sprawdzają się m.in.:

• Ćwiczenia równoważne i proprioceptywne – stymulacja układu przedsionkowego i czucia głębokiego pomaga w regulacji napięcia mięśniowego i poprawia koncentrację. Zastosowanie mają np. podwieszane hamaki, deski równoważne, trampoliny, piłki gimnastyczne.
• Terapia neurorozwojowa (NPV, NDT-Bobath) – pozwala łączyć aspekty posturalne z integracją sensoryczną.
• Funkcjonalna terapia zajęciowa z elementami SI – pozwala na przeniesienie efektów terapii na codzienne czynności (ubieranie się, jedzenie, zabawa).
• Stymulacja taktylna i oralna – szczególnie istotna u dzieci z selektywnością pokarmową, nadwrażliwością na dotyk czy problemami z artykulacją.
• Zastosowanie technologii wspierających – interaktywne panele sensoryczne, gry VR, systemy biofeedback i neurofeedback zwiększają motywację i zaangażowanie dzieci.

Planowanie terapii – klucz do sukcesu

Dobór metod zależy od dokładnej oceny sensorycznej. Standardem jest wykorzystanie narzędzi takich jak kwestionariusz sensoryczny (np. Sensory Profile), obserwacja kliniczna oraz analiza funkcjonalna. Fizjoterapeuta powinien nie tylko zidentyfikować dominujący profil sensoryczny, ale też ocenić wpływ zaburzeń na motorykę dużą, kontrolę posturalną, integrację bilateralną oraz umiejętności funkcjonalne. Kluczem jest łączenie stymulacji sensorycznej z celowym ruchem funkcjonalnym – tylko wtedy terapia ma realny wpływ na codzienne funkcjonowanie dziecka.

Zaburzenia sensoryczne to nie tylko problem percepcji zmysłowej – to wyzwanie dla rozwoju psychoruchowego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Fizjoterapia, włączając elementy integracji sensorycznej, może znacząco poprawić jakość życia małych pacjentów i ich rodzin. Warunkiem skuteczności jest dobra diagnostyka, indywidualizacja planu terapii oraz interdyscyplinarna współpraca. Współczesny fizjoterapeuta nie powinien pytać „czy zajmować się SI?”, lecz „jak skutecznie ją integrować w swojej praktyce”.

Polecamy materiały z tematyki integracji sensorycznej w pracy z najmłodszymi:

ARTYKUŁY:

• Zaburzenia motoryki dużej u dzieci – analiza przypadku
• Kiedy dziecko chodzi na palcach
• Praktyczne aspekty usprawniania neurorozwojowego u dzieci z wadami stóp i wzorca chodu
• Aktualne wytyczne do interdyscyplinarnej rehabilitacji dzieci i młodzieży z różnymi odmianami neuromotorycznych zaburzeń rozwojowych
• Usprawnianie motoryki małej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym 
• Rehabilitacja neurologiczna jako ważny aspekt rozwoju psychomotorycznego u dzieci
• Integracja bilateralna i jej zastosowanie w holistycznej neurorehabilitacji
• Chód gołębi – znaczenie terapii neurorozwojowej w zaburzeniu rotacyjnym kończyn dolnych
• Wybrane zagadnienia rehabilitacji pacjentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności
• Masaż w zaburzeniach integracji sensorycznej
• Integrowanie informacji zmysłowych jako podstawowy element prawidłowego funkcjonowania
• Terapia w wodzie w pediatrii
• Analiza wybranych ćwiczeń stosowanych w dyspraksji rozwojowej u dzieci

KARTA DIAGNOSTYCZNA:

• Karta diagnostyczna pacjenta pediatrycznego z zaburzeniami neurologicznymi

WIDEO-SZKOLENIA:

• Masaż wisceralny u dzieci – dr Ewa Bartelmus
• Masaż stymulujący odruchy twarzy strefy orofacjalnej – dr Ewa Bartelmus
• „Denems” nowa koncepcja terapii neurorozwojowej – wprowadzenie – dr hab. Rafał Gnat, prof. nadzw. AWF w Katowicach, dr Anna Gogola
• „Denems” nowa koncepcja terapii neurorozwojowej – cz. I dzieci młodsze
• „Denems” nowa koncepcja terapii neurorozwojowej – cz. II dzieci starsze

Polecamy także nasze publikacje:

Masaż i inne techniki manualne stosowane u dzieci w zaburzeniach sensorycznych (e-book)/ dr Ewa Bartelmus

Masaż w pediatrii. Przewodnik dla terapeutów (e-book)/ dr Ewa Bartelmus

Pakiet fizjoterapeuty (2 e-booki)/ dr Ewa Bartelmus

Wybrane aspekty fizjoterapii wad postawy (e-book)/ Praca zbiorowa

Ćwiczebnik. Czyli jak zadbać o zdrowie poprzez ruch (książka)/ pod red. Anny Garwolińskiej

ZAPRASZAMY NA BEZPŁATNY WEBINAR
„Leczenie żywieniowe w kompleksowej rehabilitacji dziecięcej”

Leczenie żywieniowe to nie tylko uzupełnienie terapii – to jej nieodłączny element, który może znacząco przyspieszyć proces powrotu do zdrowia i poprawić jakość życia małych pacjentów.

Dla kogo? Webinar skierowany jest do fizjoterapeutów, rehabilitantów, lekarzy, dietetyków, pielęgniarek oraz wszystkich specjalistów zaangażowanych w opiekę nad dziećmi wymagającymi kompleksowej rehabilitacji.

Dołącz do nas i przekonaj się, jak wielką rolę odgrywa żywienie w procesie zdrowienia najmłodszych!

Czego dowiesz się podczas webinaru?

1. Czym jest niedożywienie u dzieci.
2. Jak rozpoznać sygnały alarmowe i kiedy kierować pacjentów do Poradni Żywienia.
3. Jakie jest znaczenie leczenia żywieniowego w kompleksowej rehabilitacji pediatrycznej.
4. Jak wspomóc pacjenta z niedoborami kalorycznymi.
5. Na czym polega leczenie dojelitowe, jak ono wygląda w praktyce.